در بزرگداشت محمدحسن سمسار چه گذشت؟

به گزارش ایسنا، این مراسم از مجموعه رویدادهای «برخوان هنر» با همکاری سازمان اسناد و کتابخانه ملی فارس، دانشنامه فارس و کمیته ملی موزه‌های ایران(ایکوم) در سازمان اسناد و کتابخانه ملی فارس و به خاطر شرایط ناشی از همه‌گیری کرونا با میهمانانی محدود برگزار شد و برخی از سخنرانی‌ها با ارسال پیام در این مراسم شرکت کردند.

کوروش کمالی سروستانی، رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی فارس در بزرگداشت محمدحسن سمسار درباره این چهره فرهنگی گفت: سیزدهمین روز از پاییز سال ۱۳۱۳، شیراز آغازه شکوهی ماندگار را تجربه می‌کند؛ چشمانی به جهان هستی گشوده می‌شود تا بعدها در طرحواره‌ای از اندیشه، احساس و آرزو، هنر ماندگار این سرزمین، هویتی ماناتر بیابد. دلباختگی او به هنر والای سرزمینش در قابی از رنگ و نقش و تصویر، او را به‌سوی اندیشه‌ای بنیادین در پی‌ریزی طرحی ماندگار در این عرصه واداشت. نگاه مصمم و جست‌وجوگرش، در گذر همه این سال‌ها، ظرایفی از هنر را کشف می‌کرد که بازتابش را در آثار تمام عیار هنری‌اش به تماشا گذاشته است؛ آن‌جا که نقطه عزیمتی برای ما به احساس و تفاخر به هنر ایرانی واگذاشته است؛ چکادی سترگ و روشنانی شگرف!

او افزود: برگ برگ آثار استاد سمسار، به مثابه بستری فراهم، برای بیان منویات هنری، همواره کارکردی ماندگار خواهد داشت. آن‌سان که بخشی از هنر این مرز و بوم، در کالبد دستان، قاب نگاه و گستره اندیشه‌اش، از دل فضای مه‌زده و رخوت فراموشی، به جهان رستگار مانایی سوق یافته و اشارات گنگ و محو هنر، به‌واسطه حضورش مصداق معنایی و درک و آگاهی یافته است.

کمالی همچنین درباره کارنامه کاری سمسار بیان کرد: او صاحب کارنامه‌ای است درخشان که می‌توان در آن سیر و جهان یک هنرجوی خردمند، عاشق و آگاه را یافت. برخی از این بسیارها، بر این قرارند؛ نسل اول موزه‌داران ایران، بنیانگذار و مبدع موزه هنرهای تزیینی، کارشناس گوهربین آثار هنری و خطی، نخستین مدیرکل موزه‌های پس از انقلاب اسلامی، استاد دانشگاه، عضو کمیته ثبت جهانی یونسکو، مشاور عالی بخش هنر دایره‌المعارف بزرگ اسلامی و نیز، خلق آثاری سترگ  و ماندگار همچون موزه‌های ایران، جغرافیای تاریخی سیراف، آثار هنری ایران، تهران در تصویر، کاخ گلستان، کمال‌الملک، سیمای تهران در سده ۱۳ هجری، مقالات ارزشمندی که در دایره‌المعارف بزرگ اسلامی و مجله‌های هنر و مردم و بررسی‌های تاریخی چاپ و منتشر شده و بسیار آثار درخور دیگری که استاد حسن سمسار، به زیور طبع و چاپ، آنان را آراسته است؛ آثاری که مدام در ذهن‌مان جا باز می‌کنند تا ارزش هنر را بیش از پیش بازشناسیم؛ آثاری که کنشی ضدتاریخی دارند و گذر روزها و ماه‌ها و سال‌ها بر پیکره‌شان، زوال زمان، نخواهد گذاشت.

مدیر دانشنامه فارس گفت: مواجهه بی‌محابا، خالص و خاص او با ذات هنر و دعوت مخاطبان به تماشا و آگاهی در قاب‌های شیشه‌ای نقش‌بسته بر پیشانی موزه‌ها، راز مانایی اوست و چنین است که کشف این هنر رخ داده در برهه زمان برای مخاطبانش نیز خوشایند و با حس ادراک و آگاهی توامان است.

کمالی در ادامه اظهار کرد: استاد سمسار افزون بر هنرشناسی زبان‌زده‌اش، انسانی والا، استادی آگاه، مردی دلنشین با آرامش ماندگار شیراز است. ما شیرازیان و هنردوستان ایران‌زمین، به افتخار استاد محمدحسن سمسار و تمام تصاویر، عکس‌ها و روایت‌هایی که برای‌مان از هنر ایران‌زمین ساخته و به‌گونه‌ای دل‌خواسته، وجوه عینی گذشته تاریخی هنر این سرزمین را در تصاویر و روایت‌هایش برای‌مان زنده نگه داشته، کلاه تکریم از سر بر می‌گیریم که او برای‌مان به مثابه نوری بوده در دالان‌های تودرتوی خط و عکس و کتیبه و تاریخ!

اشرف بروجردی، رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران نیز در سخنانی که در این رویداد پخش شد، گفت: هر جا بحث هنر، فرهنگ و دانش حوزه هنری مطرح هست استاد سمسار نام‌شان در آن‌جا می‌درخشد و این خصیصه را طی سالیان دراز همراه خودشان دارند طوری که برای همه کسانی که در وادی هنر گام برمی‌دارند به عنوان یک مرجع، ذخیره و یک چهره شاخص شناخته‌شده هستند. استاد سمسار را به لحاظ اخلاقی، رفتاری، صیانت از آثار و مفاخر فرهنگی هنری این سرزمین می‌توان شناخت و تعریف کرد؛ استاد از جمله کسانی است که دغدغه همیشگی در این سرزمین دارند و برای حفظ ماندگاری آثار هنری ایران عزیز تلاش کرده و می‌کنند.

او افزود: ایران به عنوان کشور فرهنگ‌دوست و کشوری که سابقه و دیرینه فرهنگ‌ را در گذر زمان با خودش حمل می‌کرده، ایران به عنوان مهد فرهنگ، تمدن، هنر، علم و دانش است و این جایگاه، جایگاهی است که در درون خودش استادان بزرگواری دارد همچون استاد سمسار که به وجود آن هاست که آثار ماندگار می‌شوند.

سیدعبدالله انوار، سخنران دیگر این نشست هم گفت: دکتر سمسار یکی از بهترین کارشناس‌های کارهای هنری، کتابداری و باستان‌شناسی است و کارهای ایشان همواره موردپسند افرادی است که در آن رشته‌ها کار کرده‌اند. علاقه به کارهای فهرست‌نگاری و کتاب در ایشان بسیار است.

سیدکاظم موسوی بجنوردی، سخنران دیگری بود که درباره محمدحسن سمسار گفت: در روزگار ما استاد سمسار با همت و پشتکاری ستودنی عمر شریف خود را در راه شناختن و شناساندن فرهنگ و هنر مهین ما گذرانده و سالیان دراز چشم جهان‌بین بر اوراق  مذهب و نسخه‌های عهد عتیق و کتیبه‌های بر جای مانده از دل تاریخ کهنسال ایران گشوده است. مایه افتخار است که مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در طول مدت بیش از ۳۰ سال از همکاری و همیاری و رایزنی ارزشمند این استاد بزرگوار برخوردار بوده و بسیاری از مقالات تحقیقی ایشان در مداخل و عناوین دایره‌المعارف بزرگ اسلامی درج شده است.

او ادامه داد: مجموعه مقالات ایشان خود دانشنامه‌ای دلپذیر از مباحث مربوط به هنر ایران است.

اکبر ایرانی نیز در سخنرانی خود سمسار را «سمسار الفن» خواند و گفت: استاد سمسار از خاک ادب‌پرور شیراز است. نخست با رجوع به ناظر الاطبا دیدم نوشته است سمسار الارض یعنی آن‌که ماهر به احوال زمین است. بنده هم به تبعیت از این لغت‌شناس برجسته می‌گویم سمسارالفن آن‌که ماهر به شناخت هنر است؛ کسی که سال‌ها درباره نسخ خطی هنری سند، مهر و فرمان قلم زده و در کتابخانه ها صدها اثر هنری و نسخ خطی هنری را بررسی کرده است و در هنر نگارگری صاحب نظر است و در فهرست‌نویسی نسخ خطی هنری صاحب تجربه و کارآزموده است.

فریبا افکاری، سخنران دیگر بزرگداشت محمدحسن سمسار او را استادی هنرشناس خواند که خود هنرمند موزه‌دار، نسخه‌شناس، فهرست‌نگار و باستان‌شناس است و نامش با موزه‌ها و کاخ گلستان و میراث فرهنگی عجین شده است و افزود: استاد سمسار دانشی‌مردی است که با تاریخ و باستان‌شناسی و مطالعات تاریخی پیوندی عمیق دارد؛ او که با موزه و فرهنگ عامه آشناست، او که دلبسته هنرهای تزئینی ایرانی است. طرح و تنظیم جدید موزه هنرهای تزئینی ایران حاصل تلاش‌های اوست. استاد بیش از ۳۰ سال است که در دایره‌المعارف بزرگ اسلامی به تحقیق و پژوهش در گروه هنر و معماری مشغول است. ایشان برای نخستین‌بار فهرستی می‌نگارد که به تمام ویژگی‌های نسخه‌های هنری و توصیف آن‌ها پرداخته است. جنبه دیگر علمی استاد علاوه‌بر پژوهش، آموزش و تدریس است. استاد علاوه بر روحیه علمی از فضائل والایی برخوردار است.

عمادالدین شیخ الحکمایی نیز در این رویداد از تاثیر کارهای سمسار گفت و بیان کرد: تأثیری که کارهای ارزشمند استاد بر حداقل چهار نسل بعد از ایشان را ما می‌توانیم در پژوهشگرانی ببینیم که همچنان وامدار تلاش‌های ایشان بوده و هستند و به صورت مستقیم و غیرمستقیم از محضر ایشان استفاده کرده‌ و بهره‌مند شده‌اند.

شیخ الحکمایی همچنین گفت: جامع الاطراف بودن استاد و تلاش‌هایی که استاد با نخ تسبیح هنر و تاریخ هنر پیوند دارد در حوزه‌های سندشناسی، نسخه‌شناسی، مهر شناسی، مینیاتور، تذهیب، عکاسی و خط و خوشنویسی نمایان است.

نایب شیرازی، سخنران دیگر این رویداد نیز گفت: کاری که استاد سمسار با تاسیس موزه هنرهای تزئینی و نوشتن مقالات و کتاب‌ها انجام می‌دهند ساخت یک پارادایم جدید است که نگاه بسیار بسیار روشنگرانه و روشنفکرانه با چشم‌انداز جهانی به شناساندن هنرها دارند. طی چهار دهه بیشترین آثار ملی که ثبت شده با مشارکت استاد سمسار بوده است. در مباحث موزه، موزه‌داری، کارشناسی آثار هنری و ثبت آثار ملی به یقین می‌توان گفت که تنها استراتژیست اصلی و بزرگ که توانسته آن‌ها را تدوین، هدفمند و جهت‌مند کند بلاشک استاد سمسار هستند.

سیدمحمد بهشتی نیز در این رویداد با ارسال پیامی بیان کرد: جناب آقای سمسار یکی از بهترین کارشناسان کشور در حوزه نگارگری و نسخ خطی و در زمینه تاریخ هنر دوران اسلامی یگانه هستند. ایشان دانش‌شان فقط از کتاب‌ها حاصل نشده بلکه انسی که با خود آثار داشته و آن‌چه از آثار دریافت کرده‌اند، وضعیت ایشان را بی‌بدیل کرده است. کمتر کارشناسی با این زمان طولانی و این انس گسترده و عمیق به آثار، کار مطالعاتی و پژوهشی انجام داده است.

محمدحسن سمسار در مراسم بزرگداشت خود با خواندن شعری از حافظ با مطلع «در ازل پرتو حسنت ز تجلی دم زد» گفت: قسمت من از آن‌چه حافظ فرمودند دوست داشتن این آب و خاک و احساس بدهکاری به آن است. من احساس می‌کنم که از این خاک برخاسته‌ام و بر این خاک فرو خواهم رفت و در این خاک خواهم خفت؛ پس یک بدهی دارم بر این آب و خاک. آن بدهی را در حد توانم باید انجام بدهم.

او با اشاره به سخنرانی‌های این رویداد بیان کرد: آن‌چه در مورد شخص من می‌فرمایند، اگر از من بپرسید می‌گویم شما در آینه پاک ضمیر خودتان نگاه کرده‌ و نسبت به من قضاوت کرده‌اید. من هم آدمی هستم مثل بقیه انسان‌ها؛ گاه خوب، گاه بد، گاه ملایم، گاه سخت. این شما هستید که با چشمان و زبان مهربان خودتان در مورد من قضاوت کردید، نوشتید و گفتید و من سپاسگزارتان هستم.

پخش سخنرانی محمدحسن طالبیان، معاون سابق میراث فرهنگی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، محمدرضا کارگر، جبرییل نوکنده مدیر موزه ملی ایران، محمدرضا زاهدی رئیس اموال در اداره‌کل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی و فریبا افتخار از دیگر بخش‌های این نشست بود.

منبع: ایسنا