در باب شرایط مصیبت‌بار سینمای کوتاه کشور

سید مرتضی سبزقبا در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: در واقع هیچ‌ زمانی شرایط و مناسبات سینمای حرفه‌ای کوتاه ایران بغرنج‌تر و دشوارتر و پیچیده‌تر و نابسامان‌تر از امروز نبوده است. با این حال برخی‌ها تلاش می‌کنند تا تغییرات اعمال ‌شده در شیوه ‌تولید فیلم، شیوه ‌اختصاص بودجه به آثار و نیز روش برگزاری و مدیریت جشنواره‌های سینمای کوتاه را تغییراتی مثبت و سازنده ارزیابی کنند که این چیزی جز دروغ و فریب نیست.

او خاطرنشان‌کرد: حداقل در بیش از یک دهه اخیر شاهد مدیریتی بودیم که حاصل آن تجمیع ظرفیت‌ها و بسترهای رشد سینماگران در پایتخت، تبعیض در حمایت از سینماگران شاخص شهرستانی، جهت‌دهی جشنواره‌ها و به ‌تبع ‌آن برخی فیلم‌سازان برای شکل‌گیری سینمای کوتاهی که به‌ دور از تعاریف علمی و درست سینمای کوتاه مقلد صرف مناسبات و قواعد سینمای بلند بوده و نیز جایگزینی و تثبیت «روابط» به جای «ضوابط» در شیوه‌ حمایت از سینماگران حرفه‌ای سینمای کوتاه بوده است.

به باور سبزقبا؛ این معضلات که هر کدام برای نابودی سینمای کوتاه و سینماگران کشور، خود به ‌تنهایی کافی به نظر می‌رسد حاصل مدیریت کسانی است که با انحصارطلبی در حوزه‌سینمای کوتاه مانع رشد سینمای کوتاه مستقل شدند و با زیاده‌خواهی در تقسیم امکانات، ظرفیت‌ها و بسترهای رشد سینما و سینماگران به نفع خود و همفکران خود راه را برای گسترش سینمای کوتاهی که به لحاظ قواعد و ساختارهای سینمایی فرسنگ‌ها از سینمای کوتاه به‌ دور است باز کردند.

وی تصریح کرد: من به عنوان یکی از سینماگران سینمای کوتاه و به ‌عنوان یکی از اعضای انجمن سینمای جوانان ایران و انجمن فیلم کوتاه ایران (ISFA) نسبت به آینده‌ سینمای کوتاه و سینماگرانش به شدت نگران‌ام و این نگرانی را دلسوزانه و به ‌دور از منفعت‌طلبی‌های شخصی به ‌این ‌وسیله به گوش آن‌ دسته از مدیران و مسؤولان دلسوزی که به‌ دور از منفعت‌طلبی‌های شخصی علاقه‌مندند تا برای رفع معضلات سینمای کوتاه کشور اقدامی مؤثر و مثبت انجام دهند و گامی برای رفع موانع موجود در مسیر رشد سینماگران این عرصه بردارند، اعلام می‌کنم.

این فیلم‌ساز در همین زمینه ادامه داد: من برخلاف نظر و رأی برخی مدیران و مسئولان سینمای کوتاه کشور، تغییرات اعمال‌ شده در شیوه‌ تولید فیلم و شیوه‌ اختصاص بودجه به آثار را مثبت ارزیابی نمی‌کنم. اعلام پروتکل حمایت از سینمای کوتاه و سینماگرانش از سوی انجمن سینمای جوانان ایران برای تولید اثر و تخصیص این میزان بودجه برای تولید فیلم‌های کوتاه حرفه‌ای نه ‌تنها چتر حمایتی انجمن از سینماگران و سینمای کوتاه را گسترش نخواهد داد بلکه به مرور هم در کیفیت و هم در کمیت باعث گسترش سینمای متوسط‌ و میان‌مایه‌ای خواهد شد که حتی در کوتاه‌ مدت سطح کیفیت سینمای کوتاه کشور را تنزل خواهد بخشید.

سبزقبا با بیان اینکه برای قضاوت درباره ‌این تغییرات به گذشت زمان طولانی نیازی نیست، تاکید کرد: ناکارآمدی این شیوه به‌ زودی و روزبه‌روز بیشتر از قبل مشخص خواهد شد. در شرایطی که مدت‌ها است همه ‌نهادهای سینمایی کشور که پیش از این وظیفه‌ حمایت از سینمای کوتاه و فیلم‌سازانش را برعهده داشته‌اند هر کدام به ‌نوعی و به ‌بهانه‌ای حمایت خویش را از سینمای کوتاه و سینماگرانش دریغ می‌کنند، این تغییرات اعمال‌ شده در شیوه‌ تولید فیلم و شیوه‌ اختصاص بودجه در انجمن سینمای جوانان ایران که چندین دهه پناه و حامی فیلم‌سازان سینمای کوتاه بوده است، موجی از ناامیدی را در سینماگران این عرصه به وجود خواهد آورد.

از منظر این کارگردان؛ حضور مدرسان غیرمتخصص و نابلد در دفاتر مختلف انجمن در گستره‌ای وسیع، معضل دیگری است که سال‌ها است در دفاتر سراسر کشور نمود یافته و سطح آموزش‌های انجمن را بیش از پیش تنزل داده است. عدم جایگزینی کامل ورک‌شاپ‌ها و کارگاه‌های آموزشی کاربردی با رویکرد تولید فیلم به جای شیوه‌های آموزشی قبلی نیز تربیت و پرورش فیلم‌سازان جوان و مستعد را به تأخیر انداخته است.

وی بیان کرد: لزوم تغییر در شیوه‌ آموزشی قبلی و جایگزینی ورک‌شاپ‌ها و کارگاه‌های آموزشی کاربردی که سال‌ها است هم از نظر مدیران عالی‌رتبه‌ انجمن و هم از نظر کارشناسان و سینماگران توأمان، مورد تأیید قرار گرفته است ایجاب می‌کند که در همین زمینه به‌ جای استفاده از مدرسان غیرمتخصص و ناکارآمد از متخصصان و هنرمندان موفق هر رشته برای تدریس در ورک‌شاپ‌ها و مدیریت کارگاه‌های آموزشی بهره گرفته شود.

کارگردان «بهمن» عنوان کرد: از سویی اگر قرار باشد ورک‌شاپ‌ها و کارگاه‌های آموزشی کاربردی با رویکرد تولید فیلم به طور کامل جایگزین شیوه ‌آموزشی فعلی شود، مدرسان غیرمتخصص که خود هیچ موفقیتی در زمینه‌ موضوعی که تدریس می‌کنند نداشته‌اند، چگونه قرار است راهکارها و رازهای موفقیت در سینما را به هنرجویان سینما آموزش بدهند؟ چراکه اساس برگزاری ورک‌شاپ‌ها بر مبنای انتقال تجربه‌های شخصی و هنری موفقِ سینماگران و متخصصان رشته‌های مختلف سینمایی شکل می‌گیرد و نه لزوما بر اساس جزوه‌ها و کتاب‌های آموزشی.

به اعتقاد سبزقبا؛ مساله ‌دیگر این است که شیوه ‌غیرمنصفانه‌ حمایت‌های بی‌حد و اندازه از برخی فیلم‌سازان سینمای کوتاه به بی‌پرواترین شکل ممکن، بخش مهمی از سینماگران سینمای کوتاه را از تغییر رویکرد غیرمنصفانه ‌برخی از مسؤولان نهادهای سینمایی کشور نسبت به حمایت اصولی و قانون‌مند از سینماگران شاخص کشور ناامید کرده است. شیوه ‌انتخاب، سانسور و حذف شمار قابل توجهی از فیلم‌های کوتاه سینمای ایران در جشنواره‌های فیلم کوتاه کشور و البته انحصار بخش گروه‌های مربوط به انتخاب و داوری آثار در اکثر جشنواره‌های فیلم کوتاه به تعدادی محدود از افرادی که سال‌ها است تعیین‌کننده‌ نحوه‌ سیاست‌گذاری‌های جشنواره‌های داخلی‌اند شرایط بسیار پیچیده و دشواری را به سینمای کوتاه کشور و سینماگران این عرصه تحمیل کرده است.

او همچنین گفت: از طرفی چند سالی است افرادی که خود در شکل‌ گرفتن این شرایط نابسامان برای سینمای کوتاه و فیلم‌سازان آن نقشی ‌انکارناپذیر داشته‌اند، حالا به منتقدان انجمن سینمای جوانان ایران و مدیریت آن تبدیل شده‌اند؛ نوعی فرار رو به جلو از سوی افرادی سودجو که همه‌جا خود را دلسوز و حامی سینمای کوتاه و فیلم‌سازان آن معرفی می‌کنند. این‌ها در کمال بی‌شرمی به شکل اختصاصی برای خود به‌ عنوان تنها منتقدان وضع موجود در سینمای کوتاه جایگاهی ویژه قائل هستند و برای دیگران حتی فیلم‌سازان آسیب ‌دیده از نابسامانی‌های این عرصه هیچ حقی برای اعتراض و انتقاد قائل نمی‌شوند.

وی ادامه داد: بدتر این‌که اینها مدعی‌اند راه‌ حل تمام مشکلات و مصایب سینمای کوتاه فقط در اختیار ایشان است و بس. معضل دیگر سینمای کوتاه ما همین افراد خودبزرگ‌بین و خودحق‌پندارهایی هستند که تا دیروز با برخی از نهادها و مراکز سینمای کوتاه کشور ارتباطی نزدیک داشته‌اند و امروز خود را منتقد آنها و نیز منتقد شرایط نابسامان سینمای کوتاه معرفی می‌کنند.

کارگردان «آنها»، مسأله ‌مشکل‌ساز دیگر سینمای کوتاه را بحث پخش خارجی فیلم‌ها دانست و گفت: بر اثر بی‌توجهی‌های مدیران نهادهای سینمایی کشور و نیز به سبب سودجویی‌های افرادی که خود را پخش‌کننده ‌بین‌المللی معرفی می‌کنند، حالا دیگر کم‌کم به معضلی بزرگ تبدیل شده است.

سبزقبا گفت: اکثر نهادها و مراکزی که خود به‌ عنوان تولیدکننده‌ فیلم‌های کوتاه سهمی در تولید این آثار دارند، یا هیچ مسؤولیتی در برابر پخش بین‌المللی فیلم‌ها برعهده نمی‌گیرند و یا آن‌ چنان در پخش آثار به‌ گونه‌ای غیرشفاف و تبعیض‌آمیز عمل می‌کنند که فیلم‌ساز ناچار می‌شود خود با هزینه ‌شخصی و در آشفته ‌بازار مدعیان پخش فیلم، راهکاری ولو موقت و آسیب‌زا برای دیده‌ شدن آثارش بیابد تا فیلمش را از چنگ موانع دشوار و شرایط عجیب و غریب سینمای کوتاه کشور تا حد امکان برهاند و خود راه را برای رشد و پیشرفتش در سینما هموارتر کند. در صورتی‌که همچنان مدیران سینمایی کشور برای این معضل بزرگ راهکاری منطقی و سودمند پیدا نکنند شرایط سینمای ما از چیزی که هست حتی بغرنج‌تر و دشوارتر و پیچیده‌تر و نابسامان‌تر نیز خواهد شد. آن ‌وقت ممکن است دیگر بسیار دیر شده باشد.

این فیلم‌ساز با بیان اینکه سینمای کوتاه از اساس سینمایی متفاوت از سینمای رسمی هر کشوری است، توضیح داد: به‌ این‌ معنا که برخی از قواعد و مناسبات سینمای بلند هیچ‌گاه در سینمای کوتاه جایگاهی نداشته‌اند و نباید داشته باشند. در این حال برخی افراد با امید راه پیدا کردن سریع‌تر به سینمای بلند برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های سینمای کوتاه را نادیده می‌گیرند و برخی از ویژگی‌های سینمای بلند را به سینمای کوتاه تزریق می‌کنند تا بلکه با موفقیت این‌ گونه آثار، راه میان‌بُری برای ورود به عرصه ‌سینمای بلند پیدا کنند.

وی اضافه کرد: به شکل واضح برخی از تولیدات ۱۰ سال اخیر سینمای کوتاه کشور مدلی کوتاه‌تر و نسخه‌ای فشرده‌تر از یک فیلم بلند هستند. یا به عبارت دیگر برخی از این فیلم‌های کوتاه بخشی یا سکانسی از یک فیلم بلند هستند با همان ویژگی‌های فیلم‌های بلند. در این شیوه که متأسفانه با حمایت‌های بخش مهمی از سیاست‌گذاران مراکز و نهادها و با تحسین بخش زیادی از جشنواره‌های سینمای کوتاه به روالی متداول در تولید فیلم تبدیل شد، استفاده از بازیگر حرفه‌ای و مشهور و استفاده از ساختارهای سینمای بلند تثبیت شد و روزبه‌روز عرصه بر سینمای مستقل کوتاه ـ به مفهوم ساختاری‌اش ـ تنگ‌تر شد.

این فیلم‌ساز تصریح کرد: بدتر این‌ که استفاده از برخی از فیلم‌سازان حرفه‌ای سینمای بلند -که هیچ شناختی نسبت به قواعد و اصول سینمای کوتاه ندارند- در هیات انتخاب و داوران جشنواره‌های فیلم کوتاه این رویه را تشدید کرد و سینمای کوتاه را به مسیری منحرف کرد که فرسنگ‌ها از مسیر اصلی خود دور است. این مسیربا سینمای بلند و رسمی‌مان هم‌نشین و هم‌راستا است؛ وضعیتی که اتفاقا با مناسبات و کارکردهای سینمای کوتاه منافات دارد. در این میان بیشترین آسیب از این شیوه‌ سیاست‌گذاری‌های غلط مدیران سینمای کوتاه بر فیلم‌سازانی که به شیوه‌ها و ساختارهای سینمای کوتاه وفادار باقی مانده‌اند تحمیل شده است.

سبزقبا معتقد است: ساختار مدیریت سینمای کوتاه کشور باید تغییر کند. ساختار فعلی سال‌ها است که به سینماگر و سینمای کوتاه آسیب زده است. این در حالی است که برخی از فیلم‌سازان همین سینما، به‌ جهت این ساختار معیوب، منفعت‌های بی‌شماری نصیب خود و همفکران خود کرده‌اند. بهتر است مسؤولان و مدیران به جای این که منتقدان دلسوز را با چوب بی‌مهری خود برانند و بر دوش افراد منتقد هزینه‌های سنگینی تحمیل کنند، با سعه‌ صدر سخنان دلسوزانه‌ منتقدان، کارشناسان و سینماگران سینمای کوتاه را بشنوند و برای رفع مشکلات و مصایب فعلی آن، صادقانه بکوشند.

وی یادآوری کرد: در روزهای اخیر خبر مهمی منتشر شد مبنی بر این‌ که جشنواره ‌بین‌المللی فیلم کوتاه تهران به جمع جشنواره‌های مورد تأیید اسکار افزوده شده است. این خبر خوبی است البته و باعث خوشحالی همه‌ علاقه‌مندان و سینماگران سینمای کوتاه شده است. اما نکته‌ای که در این میان نباید فراموش شود این است که اگر همچنان دَر بر همان پاشنه ‌قبلی بچرخد و شرایط سینمای کوتاه به ‌گونه‌ای که گفتیم باقی بماند، اکثر سینماگران کشور طبق معمول از این امتیاز مهم نیز هیچ نصیبی نخواهند برد و همان افرادی که در این سال‌ها منفعت‌های بی‌شماری نصیب خود و همفکران خود کرده‌اند، کماکان از این اقبال بهره‌مند خواهند شد که از دریچه‌ باز شده‌ جشنواره‌ بین‌المللی فیلم کوتاه تهران، فیلم‌های خود یا همفکران خود را به اسکار معرفی کنند. این نه منفی‌بافی است و نه مخالف‌خوانی. اظهار این نظر، نتیجه ۲۰ سال تجربه‌ فعالیت من در سینما و حاصل ۲۰ سال مطالعه درباره ‌شرایط و مناسبات سینمای کوتاه ایران است.

کارگردان «آن و این» گفت: به ‌عنوان عضو خانواده ‌بزرگ انجمن سینمای جوانان ایران و انجمن فیلم کوتاه ایران (ISFA) بارها با زاویه ‌نگاهی منتقدانه اما دلسوزانه، از مشکلات سینمای کوتاه کشور سخن گفته‌ام و البته هزینه‌هایش را هم پرداخته‌ام. قطعا تا روزی که هستم ترجیح می‌دهم همین رویه را در پیش بگیرم و با نگاهی کارشناسانه و علمی ـ و نه بر مبنای سلیقه و منفعت‌طلبی‌های شخصی ـ ضعف‌ها و مشکلات سینمای کوتاه کشورم را بازگو کنم و برای رفع‌شان راهکار ارایه بدهم. باقی به عملکرد مسؤولان و مدیرانی مربوط می‌شود که مدعی‌اند قصد دارند برای رفع موانع سینمای کوتاه کاری انجام بدهند.

انتهای پیام