مهمترین علامت «گلوکوم» بی‌علامتی است/ضرورت معاینات چشم‌پزشکی از ۴۰ سالگی

علیرضا اسلام‌پور در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص بیماری گلوکوم عنوان کرد: گلوکوم در فارسی به آب سیاه ترجمه می‌شود. گلوکوم یا آب سیاه عملا یک بیماری پیش‌رونده و تخریبی در عصب بینایی چشم است؛ به عبارتی دیگر در این بیماری، رشته‌های عصب بینایی دچار آسیب پیش‌رونده می‌شوند و تخریبی در عصب بینایی شکل می‌گیرد.

وی در رابطه با دسته‌های اصلی این بیماری بیان کرد: بیماری گلوکوم یا آب سیاه به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود؛ گلوکوم زاویه باز و زاویه بسته. زاویه، محل آناتومیکی در داخل چشم است که حدفاصل بین قرنیه از جلو و عنبیه در پشت قرار می‌گیرد و این مکان در واقع محل خروج مایع داخل چشم است؛ ذبه عبارتی دیگر، یک مایعی به صورت دائم از جسم مژگانی در داخل چشم تولید و از مردمک رد می‌شود و از زاویه‌ای که توضیح دادم در جلو خارج می‌شود.

این فوق تخصص قرنیه، لیزیک و آب‌مروارید در مورد گلوکوم زاویه بسته گفت: در انواع گلوکوم‌های زاویه بسته، مشکل در مکان خروج مایع از چشم وجود دارد و به دلیل تنگی و بسته شدن این زاویه، خروج مایع از داخل چشم مختل می‌شود و موجب این می‌شود که مایعی که در داخل چشم تولید می‌شود نتواند به همان میزان از چشم خارج شود و این امر موجب بالا رفتن فشار چشم شده و افزایش این فشار موجب آسیب به رشته‌های عصب بینایی در پشت کره چشم می‌شود.

وی در خصوص گلوکوم زاویه باز بیان کرد: از نظر آناتومیکی این زاویه باز است؛ یعنی تنگی یا انسداد در این زاویه وجود ندارد ولی در ساختارهای درونی آن یا از نظر عملکرد، این زاویه کارکرد خودش را در محل خروج مایع از داخل چشم، به خوبی انجام نمی‌دهد و این امر باعث افزایش فشار داخل چشم و آسیب به رشته‌های عصب بینایی در پشت کره چشم می‌شود.

اسلام‌پور در رابطه با علائم این بیماری ذکر کرد: گلوکوم یا آب سیاه زاویه باز در اکثر مناطق دنیا از شایع‌ترین نوع گلوکوم است. این بیماری مشابه بیماری افزایش فشار خون است؛ از این نظر که شایع‌ترین علامت در هر دو بیماری، بی‌علامتی است و بیماران تا زمان آسیب شدید بر اثر بینایی، علامتی را تجربه نمی‌کنند.

وی ادامه داد: در مراحل بعدی که آسیب شدید به عصب بینایی وارد شود، تقریبا ۵۰ درصد عصب بینایی تخریب می‌شود که فرد متوجه مناطقی از کم‌بینایی و اختلالی در میدان بینایی‌اش می‌شود؛ به عبارتی دیگر ما وقتی که در میدان بینایی مستقیم نگاه می‌کنیم، یک میدان بینایی داریم که یک شعاعی از بینایی را به ما می‌دهد، وقتی نقایصی در این میدان بینایی اتفاق بیفتد، فرد آنها را به شکل مناطقی که نمی‌بیند یا سیاه رنگ است، متوجه‌ بیماری می‌شود و وقتی که بیماری پیشرفت می‌کند، این قسمت میدان بینایی از اطراف محدود و تنگ‌تر می‌شود.

این فوق تخصص قرنیه، لیزیک و ‌مروارید تصریح کرد: علائم این بیماری، به شکل نواقص یا تاریکی‌هایی در میدان محیطی بینایی ما شروع می‌شود که در اطراف میدان بینایی ماست و مرتب از قسمت‌های محیطی به سمت مرکز می‌آید.

وی خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم یک تجسمی را منتقل کنیم که به چه شکل است، مشابه یک دید لوله تفنگی است. در آخرین مراحل این بیماری فرد مرتب، میدان بینایی‌اش از اطراف تنگ‌تر و تنگ‌تر می‌شود و مشابه اینکه در واقع فرد از یک لوله تفنگ به بیرون نگاه می‌کند، دید مرکزی را دارد ولی دید محیطی‌اش کاملا تنگ و محدود شده و یک فضای کوچکی از دید مرکزی باقی می‌ماند که با ادامه یافتن این بیماری، متاسفانه همین دید مرکزی هم از بین می‌رود و فرد دچار نابینایی می‌شود.

اسلام‌پور گفت: حفظ دید مرکزی، نکته‌ای است که در این بیماری بسیار اهمیت دارد؛ چون اکثر بیماران در مراحل اولیه، دید مرکزی خوبی دارند و این کاهش بیماری محیطی را تا مراحل پیشرفته‌اش درک نمی‌کنند و این چیزی است که بیمار را از مراجعه به پزشک مغفول نگه می‌دارد و موجب آسیب‌های شدید در میدان بینایی و عصب چشم می‌شود.

گلوکوم تقریبا در هر دو جنس به یک نسبت دیده می‌شود

این فوق تخصص قرنیه، لیزیک و آب‌مروارید در مورد ارتباط بیماری با جنسیت بیان کرد: گلوکوم زاویه باز که شایع‌ترین نوع گلوکوم است، ارتباط چندانی با جنسیت بیماران ندارد و تقریبا در هر دو جنس به یک نسبت دیده می‌شود. در بعضی از فرم‌های گلوکوم‌ها مثل گلوکوم زاویه بسته یا گلوکوم با فشار داخل چشمی نرمال در خانم‌ها بیشتر دیده می‌شود و مقدار شیوع آن در جنس مونث بیشتر است.

وی در خصوص تاثیر سن بر گلوکوم عنوان کرد: سن یک ریسک‌فاکتورر مهم در بروز گلوکوم یا آب سیاه است و هرچقدر سن بیماران بالاتر می‌رود، احتمال بروز این بیماری بالاتر می‌رود. احتمال بروز فرم اولیه این بیماری که شایع‌ترین نوع بیماری است، در زیر ۴۰سال خیلی نادر است و بعد از آن هرچقدر سن بیمار بالاتر رود، احتمال ابتلا به این بیماری بالاتر می‌رود.

افزایش ۱۰ برابری احتمال بروز گلوکوم در بستگان درجه یک مبتلایان

اسلام‌پور در خصوص تاثیر سابقه خانوادگی در این بیماری گفت: ریسک‌فاکتورر مهم بعدی، سابقه خانوادگی است. مشخص شده در افرادی که بستگان درجه یک آنها مبتلا به گلوکوم هستند، احتمال بروز گلوکوم تا ۱۰ برابر بیشتر از جمعیت نرمال است.

وی بیان کرد: ریسک‌فاکتورهای دیگر، در واقع فشار داخل چشمی بالا است‌. گاهی اوقات به اشتباه، این ذهنیت وجود دارد که گلوکوم یا آب سیاه معادل فشار چشم بالاست. گرچه در اکثر بیمارهای مبتلا به گلوکوم، فشار چشمی بالاتر از حد نرمال است ولی این نکته فقط یک ریز فاکتور است و اینطور نیست که هرکسی فشار داخل چشمی بالایی داشته باشد مبتلا به گلوکوم باشد.

این فوق تخصص قرنیه، لیزیک و آب‌مروارید ادامه داد: ما مواردی از گلوکوم را در بیمارانی که فشار داخل چشمی نرمال دارند هم مشاهده می‌کنیم و تقریبا نزدیک به ۵۰ درصد بیمارانی که دچار گلوکوم می‌شوند در بازه‌ای از زمان‌هایی فشار داخل چشمی کاملا نرمال را دارند و این مورد را باید در نظر گرفت و دقت کنیم که همیشه فشار داخل چشمی بالا به معنای گلوکوم نیست؛ یعنی فرد ممکن است فشار داخلی چشمی‌اش بالا باشد ولی گلوکوم نداشته باشد، برعکس آن هم ممکن است؛ یعنی فرد با فشار داخل چشمی نرمال، مبتلا به گلوکوم یا آب سیاه شود.

وی در خصوص شاخه‌های گلوکوم تصریح کرد: گلوکوم سه شاخه دارد؛ یک قسمت‌اش فشار داخل چشمی و یک قسمت‌اش آسیب عصب بینایی و افزایش فرو رفتگی مرکز عصب بینایی و شاخه سوم آن نواقص در میدان بینایی است. اگر از این سه محور، دو محور آن برای بیمار صدق کند، تشخیص گلوکوم کامل می‌شود.

اسلام‌پور در خصوص شیوع گلوکوم ذکر کرد: از نظر اپیدمیولوژی و بررسی شیوع بیماری، مطالعات مختلفی در دنیا، درجه بیماری را حدود سه درصد گزارش کردند. در بعضی جاها حدود یک‌ونیم درصد و تا بعضی جاها که حدود پنج درصد هم گزارش شده ولی تقریبا متوسط سه درصد در جمعیت نرمال دیده شده که گلوکوم اتفاق می‌افتد.

گلوکوم دومین علت شایع نابینایی در جهان است

این فوق تخصص قرنیه، لیزیک و آب‌مروارید خاطرنشان کرد: گلوکوم دومین علت شایع نابینایی در جهان است. در سال ۲۰۲۰ تقریبا برآورد شده که ۷۶میلیون نفر در کل دنیا مبتلا به این بیماری هستند و شیوع بیماری در حال افزایش است که علت‌های مختلفی می‌تواند داشته باشد از جمله افزایش سن جامعه جهانی و اینکه در جامعه جهانی سن افراد بالاتر می‌رود، هم به دلیل طول عمر بالاتر و هم اینکه در جامعه، درصد و جمعیت افراد مسن افزایش پیدا می‌کنند.

وی ادامه داد: شیوع این بیماری هم درحال افزایش است. یک عامل دیگر هم، تشخیص بالاتر و بیشتر این بیماری است و به دلیل دسترسی بیشتر و بررسی‌های غربال‌گری منظم که انجام می‌شود، خیلی از موارد بیماری که قبلا شناسایی نمی‌شد، شناسایی می‌شود و می‌تواند در افزایش شیوع بیماری کمک‌کننده باشد.

اسلام‌پور در خصوص ریسک‌فاکتورر نژاد گفت: نژاد یک ریز فاکتور مهم است. در افراد با نژاد سیاه، گلوکوم زاویه باز تقریبا سه برابر افراد سفید پوست مشاهده می‌شود و در نژاد سیاه، گلوکوم دومین علت شایع نابینایی در جهان است. شایع‌ترین علت نابینایی در نژاد سیاه، گلوکوم است.

وی درباره یکی دیگر از ریسک‌فاکتورها بیان کرد: بعضی از بیماری‌های  سیستمیک مثل دیابت مخصوصا دیابت نوع دو که شایع‌ترین فرم دیابت است، می‌تواند یک ریز فاکتور مهم برای بروز گلوکوم باشد. در جامعه ما مخصوصا چون شیوع دیابت بسیار بالا است، باید خیلی مورد توجه قرار بگیرد و افراد دیابتی در ریسک بالای ابتلا به گلوکوم هستند.

نزدیک‌بنی ۵۰ درصد مردم در سال ۲۰۵۰

این متخصص چشم بیان کرد: گلوکوم در افراد نزدیک بین بیشتر از افراد نرمال دیده می‌شود. باید توجه کرد که شیوع نزدیک‌بینی هم در جهان درحال افزایش است و امروزه با توجه به استفاده از وسایل الکترونیک و وسایل ارتباط مجازی، باعث افزایش نزدیک‌بینی و بالارفتن شیوع نزدیک‌بینی می‌شود. خود نزدیک‌بینی یک ریسک‌فاکتور برای ابتلا به گلوکوم است و برآورد می‌شود که در سال ۲۰۵۰، پنجاه درصد دنیا نزدیک‌بینی را خواهند داشت و این یک زنگ خطر است که می‌تواند باعث افزایش شیوع گلوکوم‌ها شود.

اسلام‌پور درباره آمار این بیماری در ایران افزود: آمارهایی که در ایران وجود دارد، بر اساس مطالعه‌ای است که در تهران توسط دکتر امینی انجام شده، در آنجا شیوع بیماری گلوکوم در مناطق مختلف تهران، حدود ۱.۱۴ گزارش شده است. بقیه مطالعاتی هم که در مناطق مختلف کشور انجام شده، حدود یک‌ونیم درصد در جامعه ایرانی گزارش کردند. این آمار تقریبا مشابه مناطق دیگر جهان است و با آن همخوانی دارد.

وی در خصوص مبحث پیشگیری اظهار کرد: مهم‌ترین علامت این بیماری، بی‌علامتی است. وقتی بیماری‌ای با این شرایط وجود دارد، عملا افراد متوجه ایجاد و بروز بیماری نمی‌شوند تا مراحلی که عوارض بیماری ایجاد شود.

ضرورت معاینات چشم‌پزشکی از ۴۰ سالگی به بعد برای پیشگیری از گلوکوم

این فوق تخصص قرنیه، لیزیک و آب‌مروارید ادامه داد: در خصوص این بیماری‌ها مبحثی که اهمیت دارد، غربالگری است که باید انجام شود. به همین دلیل آن چیزی که برای این بیماری توصیه می‌شود، معاینات و آزمایش دوره‌ای چشم‌پزشکی است که از ۴۰ سالگی توصیه می‌شود، تمام افراد جامعه باید یک معاینه دوره‌ای چشم پزشکی را انجام دهند.

اسلام‌پور در خصوص درمان این بیماری گفت: برای درمان بیماری آن چیزی که درحال حاضر در اختیار داریم، تمرکز آن بر روی کاهش فشار داخل چشم است. این مورد از میان سایر ریسک‌فاکتورها، تنها ریسک‌فاکتوری است که ما می‌توانیم نسبت به آن مداخله کنیم. به همین دلیل تقریبا تمام درمان‌ها، تمرکزشان بر روی کاهش فشار داخل چشمی است. حالا این درمان‌ها به شکل درمان دارویی یا به شکل جراحی یا ترکیبی از آنها می‌تواند انجام شود. همیشه درمان دارویی اولویت بر درمان جراحی دارد.

وی افزود: بعضی مواقع درمان جراحی، درمان انتخابی است مانند بیمارانی که گلوکوم یا آب‌سیاه مادرزادی دارند یا در انواع گلوکوم‌های زاویه بسته، در این افراد عمل جراحی بر درمان دارویی اولویت دارد.

این متخصص چشم در خصوص درمان‌ جراحی بیان کرد: در مورد درمان‌های جراحی، جراحی‌های مختلفی وجود دارد. در سال‌های اخیر این جراحی‌ها، پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای داشتند. روش‌های کم‌تهاجمی در درمان جراحی گلوکوم اضافه شدند که کمک می‌کند بیمار جراحی ایمن‌تر با دوره نقاهت کمتر و عوارض کمتر را بتواند تجربه کند.

انتهای پیام

منبع:ایسنا