میراث فرهنگی امروز مسئله‌ای فراتر از جناح سیاسی است

«مجید علومی» در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا راجع به برخی ابراز نگرانی‌ها از تخریب‌ها و تغییرات آتی در این حوزه، تصریح کرد: نگاه‌های دهه‌ ۶۰ به پایان رسیده و دیگر نگاه سیاست‌مداران گذشته در شرایط کنونی کشور وجود ندارد به طوری که امروز میراث فرهنگی مسئله‌ای فراتر از جناح سیاسی است و به عنوان اولویت هرچند شعاری، به آن نگاه می‌شود.

وی تصریح کرد: امروز دنیای گسترده با فضای مجازی و رسانه‌ها، قدرت لازم برای جلوگیری از هجمه‌های اتفاق افتاده را دارد و از طرفی آگاهی عمومی اقشار مختلف نیز ارتقا یافته به طوری که همه می‌دانند میراث فرهنگی و گردشگری راه تعامل بین‌المللی است.

این مسئول با اشاره به این که در نگاه کلان شاهد کج سلیقگی‌ها نخواهیم بود، گفت: خوشبختانه نگاه کلان دولت سیزدهم نیز همسو با حفاظت از میراث فرهنگی و توسعه گردشگری است اما نگران سطح خرد این نگاه خصوصاً در سطح شهرها هستیم.

وی تصریح کرد: در حالی قبلاً شهرداری‌ها خود یکی از عوامل تخریب میراث فرهنگی بودند که در دوره‌های اخیر شاهد تعامل خوب شهرداری‌ها و متولیان میراث فرهنگی هستیم که امیدواریم این تعامل در دوره جدید نیز ایجاد شود.

مرمت به شرط اصالت

علومی با اشاره به این که توجه به بافت تاریخی یزد و مرمت این بافت بعد از ثبت جهانی آن با تبدیل خانه‌های تاریخی به هتل‌های سنتی آغاز شد، اظهار کرد: در جریان این توجهات، گردشگران به بافت تاریخی بیشتر جذب شده و زمین‌ها و خانه‌های این عرصه، ارزش افزوده پیدا کردند، بسیاری با خرید خانه‌های این بافت تاریخی نسبت به مرمت آنها دست به کار شدند، به طوری که به یک باره، نهضت مرمت در این بافت راه افتاد.

وی با اشاره به این که تقاضا در بافت تاریخی افزایش چشمگیری یافته است، گفت: البته با افزایش تقاضا، مرمت‌های نامناسبی را هم در بافت تاریخی شاهد بودیم به طوری که بعضاً پایبند به اصالت بنا نبود و تنها نوسازی و زیباسازی خانه‌های تاریخی محسوب می‌شد.

این مسئول در همین رابطه یادآور شد: مرمت نه تنها در یزد بلکه در برخی شهرهای تاریخی کشور نیز به‌رغم کسب جوایزی در این حوزه، رضایت بخش نیست و بعضا با اصالت معماری بومی بنا همخوانی ندارند.

وی به تطبیق معماری بومی و بعضاً دست بردن استادکاران در اصل معماری بنا اشاره کرد و گفت: مرمت بومی یزد در تزئینات با سایر شهرهایی مانند کاشان متفاوت است اما گاهاً برخی از استادکاران با پیاده کردن معماری شهرهای دیگر در خانه‌های تاریخی یزد، آن‌ها را از اصالت خارج می‌کنند؛ البته با مواردی که گزارش شود، برخورد می‌کنیم.

علومی با بیان این که نظارت دقیق‌تری برای بافت تاریخی لازم است، تصریح کرد: باید اصالت بنا در اصل مرمت حفظ شود و مشاوران و استادکاران به حفظ اصالت ابنیه احترام بگذارند.

راه نجات بافت‌های تاریخی

جانشین پایگاه میراث تاریخی شهر جهانی یزد با اشاره به ضرورت تداوم حیات بافت تاریخی یزد، خاطرنشان کرد: خواه ناخواه این بافت تاریخی به سمت اقتصادی شدن و تبدیل شدن به شهری مانند ونیز خواهد رفت مگر این که هر چه زودتر از این مسئله جلوگیری شود تا شاهد مرگ بافت تاریخی و اصالت آن نباشیم.

وی با تاکید بر این که بافت تاریخی بدون حیات و سکونت مردم کالبدی خشتی خواهد بود، گفت: خوشبختانه از حدود هر هشت طرحی که در کمیته فنی مورد بررسی قرار می‌گیرد، یک طرح مربوط به سکونت در این بافت است و این مسئله نشان می‌دهد مردم مشتاق به زندگی در بافت تاریخی یزد هستند.

علومی با اشاره به لازمه جلوگیری از موزه‌ای شدن بافت تاریخی با توجه جدی به مردم آن، گفت: تنوع گردشگری مسئله مهمی است که در احیای بافت تاریخی موثر خواهد بود و می‌تواند به تداوم حیات و سکونت در بافت کمک کند اما از همه مهمتر ذی نفع شدن مردم در این زمینه است.

وی تصریح کرد: اگر مردم جریانساز و مجری تنوع گردشگری باشند و از خارج شهر و بافت برای رویدادها، کاربری‌های اقتصادی و سایر مسائل مربوط به این بافت تاریخی اقدام نکنیم، مردم هم ساکن بافت تاریخی خواهند بود.

وی با بیان این که حفاظت و مرمت از بافت تاریخی هم با ذی نفع شدن مردم مسیر بهتری را در پیش خواهد داشت، مجددا خاطرنشان کرد: بعضا شاهد این مسئله هستیم که برخی از افراد با معماری خانه‌های قاجاری را به دوره‌های قبلی مانند صفوی تغییر می‌دهند و این مسئله را موثر در ارتقای ارزش آن میدانند.

عضو هیات مدیره انجمن صنفی سراسری مرمتگران آثار فرهنگی و هنری ایران نسبت به این مسئله که گویا تاکنون موارد زیادی نداشته است، گفت: برگرداندن خانه به سبک‌های قبلی بیشتر مربوط به خانه‌هایی بوده که الحاقاتی از قبل داشته‌اند یعنی خانه‌ای صفوی که با الحاقاتی در دوران قاجاری تغییر سبک داده است و استادکار و معمار این الحاقات را منشا بازگرداندن معماری می‌داند.

علومی با اشاره به این که باید به الحاقات و تغییرات معماری در دوران گذشته نیز احترام بگذاریم، بیان کرد: هر چند این مسئله سلیقه‌ای است و در برخی موارد نیز قابل قبول نیست اما متاسفانه اتفاق میافتد و به کالبد بنا احترام گذاشته نمی‌شود.

وی با بیان این که بازسازی سبکی از مرمت گذشته در بنایی با اصالتی متفاوت در صورت گزارش دادن نقد می‌شود، گفت: باید استادکاران و متولیان این مسئله بپذیرند که این تغییر معماری و سبک بخشی از اصالت  و هویت بناست و اگر توجیه شوند به درک این تغییرات می‌رسند، در عین حال باید بدانند که ما نسبت به آیندگان خود نیز پاسخگو هستیم.

 تقاضای بالای مرمت با جهانی شدن

این مسئول با بیان این که دنیا نیز به سمت و سوی حفظ اصالت‌ها و حفظ معماری پایدار و بومی و متناسب با اقلیم و محیط زیست پیش می‌رود، گفت: با ثبت جهانی این مسئله در یزد اتفاق افتاد اما با وجود قوانین و مسائل متعدد، گاهی براساس مصلحت‌های سیاسی و اجتماعی و دیگر موارد برخی موافقت‌ها صادر شده است که اصالت بافت تاریخی را زیرسوال برده و درشان این شهر میراث جهانی نیست.

وی البته به تغییر چنین طرح‌هایی اشاره کرد و گفت: مواردی را در یزد شاهد هستیم که با بافت تاریخی همخوانی ندارند و مصادیق آن از چشم مردم پوشیده نیست اما امروز میراث فرهنگی با همه سختی‌هایش بازویی قوی و همراه دارد و جای نگرانی نداریم.

جانشین پایگاه میراث جهانی شهر تاریخی یزد، تصریح کرد: نسبتاً مدیریت خوبی را در این زمینه داشتیم هر چند که کرونا اتفاق افتاد اما منجر شد تا برخلاف رکود گردشگری، فرصتی برای تنفس بافت تاریخی و جلوگیری از حجم گسترده مرمت‌ها از سوی مردم شود.

وی با اشاره به این که مردم یزد در چنین مسائلی بسیار رشد کرده‌اند، تصریح کرد: هر چند گاهی با ناراحتی و مقاومت نیز روبرو می‎شویم اما با احتیاط با مسائل مربوط به مرمت و حفظ اصالت و سبک بنا در بافت تاریخی در کمیته فنی برخورد می‌کنیم.

علومی با مرور اوایل دوران ثبت جهانی بافت تاریخی گفت: اوایل ثبت جهانی ما بسیار مشکل داشتیم و پدیده ثبت منجر شده بود تا با حجمه زیادی از مخالفت‌ها خصوصا از سوی مردم روبرو شویم، مردمی که تمایل به تغییر داشتند اما در زمان نه چندان زیادی مردم هم همراه شدند.

وی با بیان این که کمبود نیرو و امکانات و اعتبارات میراث فرهنگی از مشکلات اثرگذار در خصوص مرمت‌هاست، گفت: گستردگی حریم و عرصه بافت جهانی و تاریخی در یزد بسیار زیاد است و این نیروها که تنها با تعدادی کمتر از انگشتان دست هستند، مسئولیت حفاظت و مراقبت از بافت را برعهده دارند.

وی افزود: از طرفی تقاضای بالای مرمت هم مسئله دیگری بود که امان میراث فرهنگی را بریده بود و کرونا فرصتی برای تنفس و کاهش مرمت‌ها شد.

عضو هیات مدیره انجمن صنفی سراسری مرمتگران آثار فرهنگی و هنری ایران با اشاره به اینکه یزد قابلیت و ظرفیت تبدیل شدن به قطب مرمت کشور را دارد، گفت: اکنون نیز در خصوص مرمت از جایگاه بسیار خوبی در سطح کشور برخورداریم.

منبع:ایسنا