ویرانه‌ای باشکوه در محاصره ریگ‌های روان اشکذر

اینجا مسجد جامع فهرج یعنی اولین و تنها مسجد به جامانده از قرن نخست هجری نیست، هر چند از دور دست که به آن نزدیک می‎شوی، گلدسته‌ای همانند مسجد جامع فهرج خودنمایی می‌‎کند؛ تک مناره‌ای گلین و گل اناری شکل که از دل مسجد به سمت آسمان سر برآورده است.

مسجد جامع عزآباد یکی از بناهای ارزشمند در مجموعه تاریخی روستایی به همین نام در شهرستان اشکذر به شمار می‌رود که علی‌رغم قدمت بالا، همچنان ساختار گلین خود را حفظ کرده ولی حفاظت از این بنای فاخر که به حال خود رها شده، توجه بیشتر مسئولان را می‌طلبد.

البته بارش‌های پاییزه و زمستانه نیز به این بنای فاخر همانند سایر بناهای تاریخی یزد آسیب‌هایی را وارد کرده که در این باره «محمدرضا قانع عزآبادی» فعال میراث فرهنگی و مسئول یکی از گروه‌های جهادی دوستداران میراث فرهنگی به خبرنگار ایسنا می‌گوید: هرچند به منظور جلوگیری از آسیب بارش‌ها اقداماتی جهت هدایت آب‌های ورودی و روان آب‌های سطحی به این بنا صورت گرفته اما به  میزان قابل توجهی از آب‌ها فروکش کرده و به پی بنا آسیب زده است.

وی با اشاره به این که در حال حاضر مرمت بنای مسجد سرحوض در مجموعه تاریخی عزآباد در دست اقدام است، عنوان می‌کند: فعلاً برای مرمت بنای مسجد جامع برنامه‌ای در این گروه جهادی تدارک دیده نشده، البته در این رابطه نیز اداره کل میراث فرهنگی نیز کمکی نکرده است.

بودجه برای مرمت  نداریم

«علی‌اصغر صمدیانی یزد» معاون میراث فرهنگی استان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا تصریح می‌کند: این مجموعه نسبت به مجموعه‌های در نظر گرفته شده برای مرمت اضطراری اولویت ندارد چرا که بیشتر مجموعه‌های در اولویت، در حال ریزش هستند و به مرمت اضطراری نیاز دارند.

وی با بیان این که در حال حاضر بودجه کافی برای مرمت این بنا نداریم، می‌گوید: امسال نمی‌توانیم برای مرمت این بنا بودجه‌ای اختصاص دهیم.

این مسئول نیز در خصوص این بنای فاخر، اظهار می‌کند: مجموعه تاریخی عزآباد که در دل خود مسجد جامعی را جای داده شامل قلعه، مسجد و آب انبار سرحوض و مسجد جامع عزآباد است.

وی در مورد بنای تاریخی مسجد جامع عزآباد تصریح می‌کند: این مسجد نسبتاً بزرگ توسط ریگ‌های روان منطقه محاصره شده و همین مسئله باعث شده تا آب باران در آن نفوذ کند به طوری که سقف گرمخانه در سال‌های گذشته اما نه چندان دور فرو ریخته و در حال حاضر تنها تویزه‌های بنا سرپا هستند.

وی اضافه می‌کند: حجم خرابی‌هایی که عوامل طبیعی در این بنا به وجود آورده بسیار زیاد است به طوری که امروز نیز هجوم شن‌های روان به این بنا، آن را تهدید می‌کند.

صمدیانی در ادامعه سبک معماری بنا را منحصر به عصر صفوی می‌خواند و می‌گوید: قسمت زمستانی مسجد که دارای آلت‌سازی و کنده‌کاری شده است، بعضاً مورد استفاده اهالی قرار می‌گیرد.

به گفته‌ی وی، این بنا شامل صحن و و باغچه‌ای کوچه و همچنین عمارت سر در است و در چوبی کنده‌کاری شده‌ای دارد.

خارج کردن مسجد از دل شن‌های روان

البته «محمدرضا قانع عزآبادی» فعال میراث فرهنگی شهرستان اشکذر در مورد اهمیت و ویژگی‌های این بنای تاریخی در ادامه‌ی گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: مسجد جامع عزآباد از جمله مساجد تک مناره استان است که از نظر سبک بنا شباهت زیادی به مسجد جامع فهرج دارد و مناره آن از زمین ۱۲ متر ارتفاع دارد.

وی اضافه می‌کند: «محمد مفید مستوفی بافقی» نویسنده جامع مفیدی در معرفی عزآباد نوشته است که « عزالدین لنگر در شش فرسخی شهر دهی ساخت، احداث نمود و قناتی جاری ساخت درسنه ستمائه هجریه وآنرا نیز «عزوباد» نام نهاد و الان به عزآباد معروف گردیده و آن قریه ای است معمور و باغات و بساتین نزهت قرین بی‌شمار دارد و اقسام اثمار حلاوت آثار حاصل می‌شود و در همان دیه قلعه و مسجد و بازار و بیوتات و بساتین نیکو ساخته است.»

وی با بیان این که ایرج افشار تاریخ‌نویس معاصر با استناد به مقرنس کاری گلویی مسجد جامع عزآباد آن را از آثار دوره صفویه می‌داند و از مناره مسجد جامع عزآباد به عنوان علامت ویژه این روستا ذکر می‌کند  و می‌گوید: «از عبارات وقع قرانی در مسجد جامع عزآباد معلوم شد این مسجد به مسجد «خواجه علی» نیز شهرت داشته است».

قانع عزابادی ضمن اشاره به این که ایرج افشار از قرانی با حاشیه کاری آب طلا و زیلویی با سابقه ۴۰۰ ساله در زمان بازدیدش از این مسجد نیز یاد کرده است، ادامه می‌دهد: هرچند امروز مسجد جامع عزآباد در کناره آبادی قرار گرفته ولی روزگاری این مسجد در میان محلاتی چون «تغاره بند»، «کوچه تاریک» و «توده» قرار داشته و هجوم شن‌های روان این مسجد را در میان ریگ‌ها مدفون ساخته بود ولی  نیم قرن پیش به همت مردم تخلیه شده است.

وی ادامه می‌دهد: گویا مسجد جامع عزآباد از توسعه یافتن مسجد کوچکتری شکل گرفته و جالب این است و بنا به گفته یکی از اهالی، دو قرآن ارزشمند داشته که در کتابخانه وزیری یزد و کتابخانه‌ دانشگاه تهران نگهداری می‌شوند.

این فعال فرهنگی در پایان ابراز امیدواری می‌کند اداره کل میراث فرهنگی استان با اجرای طرح کاوش در این مسجد، زمینه روشن‌تر شدن قدمت این میراث کهن و تاریخ روستای عزآباد را فراهم سازد.

انتهای پیام

منبع:ایسنا