چاره‌ای جز تحول در نظام تحصیلات تکمیلی نداریم

به گزارش ایسنا، دکتر رضا نقی زاده گفت: برخی از آمارها با توجه به فعالیت های دو دهه اخیر دانشگاه های کشور قابل توجه است. رتبه ۱۵ در انتشار مقالات علمی، رتبه ۱۲ در مقالات پر استناد و برتر پایگاه اطلاعاتی WOS و آمارهای مشابه دیگر نمایانگر دستاوردهای پژوهشی کشور در این سال ها است. اما در برخی از بخش ها همچون کاربردی سازی دستاوردهای پژوهشی هنوز با استانداردها فاصله داریم. همین امر ضرورت ورود به مرحله ای جدید از توسعه علمی و پژوهشی کشور را ایجاد کرده است. ویژگی اصلی تحول در مرحله نوین تحول علمی و پژوهشی کشور، توجه به نیازمحوری و کاربردی کردن پژوهش ها در کشور است. یکی از نقاط شروع در این تحول، تغییر نگاه به دوره تحصیلات تکمیلی و نقش پژوهشگری دانشجو در آن به ویژه در مقطع دکتری است.

وی گفت: هم اکنون در دانشگاه های کشور سازوکارهای جذب دانشجوی دکترا و تعامل با آن مشابه دوره های کارشناسی است. دانشگاه بر اساس معیارهایی عمومی درخواست می دهند، دانشجو آزمون می دهد و انتخاب می شود و سپس یک دوره آموزشی به همراه رساله دکتری را پشت سر می گذارد. تنها نقش این دانشجو در فرایندهای پژوهشی دانشگاه، همان اجرای رساله است که در بسیاری از موارد نیز رساله ها به واسطه عدم شناخت نیاز یا بهتر بگویم عدم نیاز به شناخت نیاز، منجر به پاسخ به نیاز مشخصی نمی شود.

نقی زاده ادامه داد: اما در دانشگاه های معتبر دنیا چه اتفاقی می افتد که این دوره به یک دوره پژوهشی نیاز محور تبدیل می شود؟ در دانشگاه های معتبر دنیا، دانشجوی دوره دکتری یک شغل قلمداد می شود و شغل بودن سه معنی ویژه می دهد: ۱: پژوهشگر تمام وقت است ۲: پژوهشگر به ازای تلاش پژوهشی خود حقوق می گیرد ۳: پژوهشگر از مزایای یک شغل همچون بیمه برخوردار است. در این نگاه شغل دانشجوی دکتری، پژوهشگری است. اما سوال کلیدی آن است که حقوق این پژوهشگران از چه منبعی تامین می شود. حقوق پژوهشگران دوره دکتری از سه منبع اصلی تامین می شود: ۱: قراردادهای ارتباط با جامعه و صنعت اعضای هیات علمی و دانشگاه ۲: پروژه های صندوق های علمی مبتنی بر گرنت دولتی و عمومی (یا بدنه های تامین مالی گرنت) ۳: کمک ها و حمایت های مالی همچون کمک خیرین و واقفین.

وی همچنین عنوان کرد: اعضای هیات علمی برای جذب دانشجوی دکتری نیازمند داشتن گرنت از این منابع هستند. برای همین یا باید به یک نیاز جامعه و صنعت پاسخ دهند یا برای مواردی که بخش  اقتصادی حاضر به هزینه برای آن نیست ولی حاکمیت برای آن اولویت قائل است (مثل مطالعات بنیادین یا مطالعات فرهنگی و …) بایستی پروپزال به صندوق های گرنت بدهند و نیازهای مطالعاتی که بر اساس اولویت های بخش دولتی و عمومی است را مرتفع کند یا در نهایت تلاش کند حمایت مالی از منابع دیگر را جذب کند.

نقی زاده افزود: به هر صورت عضو هیات علمی برای جذب دانشجوی دکترا و متعاقب آن طی کردن فرایند ترفیع و ارتقاء، نیازمند پاسخ به یک نیاز است و اگر این توانایی را نداشته باشد امکان پیشرفت محدود می شود و در برخی از دانشگاه های معتبر تر امکان ادامه همکاری سلب می شود. ضمن اینکه با توجه به چرخه جذب دانشجو از ابتدا پژوهشگر بر روی موضوعی نیازمحور و کاربردی متمرکز می شود و احتمال مکافات های پایان نامه فروشی را کمتر خواهد داشت. ضمن اینکه استقلال عضو هیات علمی در جذب دانشجو نیز به شکل قابل ملاحظه ای افزایش می یابد. نتیجه چنین زیست بومی به طور خلاصه چنین است:

الف: دانشجوی دکترا به جمع پژوهشگران تمام وقت با حقوق و مزایای مشخص می پیوندد.

ب: پژوهش های دوره دکترا نیاز محور، کاربردی و واقعی می شود و احتمال پژوهش های غیرواقعی در آن به شدت کاهش می یابد.

ج: اعضای هیات علمی می توانند از مزیت داشتن دانشجوی دکترا و متعاقب آن پیشرفت علمی برخوردار شوند که می تواند یک نیاز جامعه را با تامین مالی مناسب حل کند.

د: یک حرکت شتابان برای رفع نیازهای جامعه و صنعت از طرف دانشگاه آغاز می شود.

وی در پایان گفت: شاید سوال پیش بیاید که آیا انجام چنین تحولی در کشور امکان پذیر است؟چاره ای جز این تحول نداریم. لازمه ورود به عصر نوین توسعه پژوهشی در کشور و  پذیرفتن این تغییر بنیادین است و این تغییر بایستی به صورت تدریجی و با اولویت دانشگاه های برتر کشور آغاز شود.

انتهای پیام

منبع: ایسنا