ایسنا/آذربایجان شرقی با شیوع کرونا یکی از بخش‌های اقتصادی که به شدت تحت تأثیر قرار گرفت، بازار کار بود و در این حوزه بسیاری از مشاغل یا به صورت موقت تعطیل شدند و یا دچار ورشکستگی شده و به طور دائم از کار افتادند.
در حالی که انتظار می‌رفت اثرات کرونا بر بازار کار، خود را در شاخص‌های نیروی کار دو فصل ابتدایی امسال نشان دهد، مرکز آمار نرخ بیکاری بهار امسال را ۹ درصد، تابستان را ٩/١درصد و پاییز را ٨/۴ درصد اعلام کرده است که از کاهش ٢/٨ درصدی نرخ بیکاری آذربایجان شرقی نسبت به مدت‌های مشابه سال قبل حکایت دارد.
هر چند آمارها نشانگر کاهش نرخ بیکاری استان نسبت به سال گذشته است؛ اما شیوع ویروس کرونا آثار خود را به وضوح در بازار کار نشان می‌دهد و نه تنها جوانان جویای کار و بیکار به محیط کار وارد نشدند؛ بلکه برخی شاغلانی که در سال‌های گذشته به سختی صاحب شغل شده بودند نیز کار خود را از دست دادند. حال این سوال مطرح است که علت تفاوت بین آمار اعلام شده از سوی مرکز آمار و چیزی که به وضوح شاهد آن هستیم، چیست؟
طبق نظر کارشناسان، داده‌های دقیقی در ارتباط با میزان بیکاری کارگران غیررسمی و قرارداد موقت در زمان تعطیلی کرونا وجود ندارد و قابل تخمین نیست که چه تعداد کارگر روزمزد، قرارداد موقت یا حجمی در دوره کرونا با تعطیلی واحد شغل خود را از دست داده‌اند.
عامل کاهش نرخ بیکاری، کاهش جمعیت فعال است
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی آذربایجان شرقی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه نرخ بیکاری استان در پاییز امسال ۸٫۴ درصد بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲٫۸ درصد کاهش یافته و در مقایسه با آمار متوسط کشوری، یک درصد مناسب است، اظهار می‌کند: عامل اصلی کاهش نرخ بیکاری، کاهش جمعیت فعال است، به طوری‌که مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی این گمانه را تأیید کرده و اعلام کرد با توجه به اینکه در این دو فصل، جمعیت غیرفعال افزایش قابل توجهی داشته، از این رو یکی از دلایل کاهش نرخ بیکاری به دلیل کاهش نرخ مشارکت بوده است.
حسین فتحی شاخص نرخ مشارکت اقتصادی بهار امسال را در استان ۴٢/٧ درصد، تابستان را ٣٩/٨ درصد و پاییز را ٣٨/٣ درصد اعلام کرده و می‌گوید: نرخ مشارکت اقتصادی استان طی سال جاری روند کاهشی داشته است؛ به طوری‌که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۶/٢ درصدکاهش یافته است.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه جمعیت فعال چگونه کاهش می‌یابد، توضیح می‌دهد: جمعیت فعال به کسانی گفته می‌شود که در سن اشتغال قرار دارند و در زمان بررسی یا شاغل بوده و یا در جستجوی کار هستند؛ بنابراین جمعیت فعال شامل جمعیت بیکار و جمعیت شاغل می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: جمعیت غیرفعال نیز به کسانی گفته می‌شود که در سن اشتغال قرار دارند، شغلی ندارند و در جستجوی کار هم نیستند؛ بنابراین آن دسته از بیکارانی که از جستجوی کار دست می‌کشند، یا شاغلانی که بیکار شده و قصدی برای شاغل شدن ندارند، جزو جمعیت غیرفعال دسته بندی می‌شوند.
وی با بیان اینکه اگر برای جمعیت فعال دو عامل در نظر بگیریم، این دو عامل شامل بیکاران و شاغلان می‌شود، خاطرنشان می‌کند: اینکه تمایل به کار در افراد کاهش می‌یابد را باید بخش بندی کرد؛ به عنوان مثال یک گروه از شاغلان که گروه عمده‌ای هم هستند، خانم‌هایی را شامل می‌شود که از مشاغلی که عایدی مالی چندانی برایشان نداشته و چندان با کیفیت نبوده است، استعفا داده و دیگر تقاضای کار نکرده‌اند.
فتحی می‌افزاید: گروه دیگر افرادی هستند که به دلیل ملاحظات بهداشتی فعلاً از بازار کار خارج شده‌اند، چراکه شغل آنها تأمین کننده اصلی معیشت خانوار نبوده است و درآمد خانوار را از محل‌هایی همچون سود سپرده‌های بانکی، بازار سرمایه و … تأمین می‌کرده‌اند، از این رو این مدل خروج از بازار کار، به صورت اختیاری اتفاق افتاده است.
به گفته وی، بیکارانی که از جمعیت فعال خارج و به جمعیت غیرفعال پیوسته‌اند، کسانی هستند که طی یکی دو سال اخیر به دنبال کار بوده‌اند و طی ۹ ماه نخست امسال به دلیل دلسردی از یافتن شغل، از بازار کار خارج شده و جزو جمعیت غیرفعال شده‌اند و اصلاً دیگر به دنبال کار هم نیستند. این افراد عمدتاً کسانی بودند که در فعالیت‌های عمده فروشی، خرده فروشی، دستفروشی، سوپر مارکت، فعالیت‌های مرتبط با حمل و نقل و زیرمجموعه‌های بخش خدمات مشغول شدند.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی آذربایجان شرقی اظهار می‌کند: این موضوع در همان سال‌ها هم مهم بود، زیرا این افراد جذب دولت و شرکت‌های بزرگ و کوچک و… نشدند، بلکه سعی کرده بودند در مشاغلی که در دسترس بود و می‌توانستند راحت در آن کسب درآمد کنند، مشغول شوند؛ این افراد به دلیل مشکلات معیشتی که خانوارها طی این سال‌ها تجربه کردند، به جمعیت فعال افزوده شده بودند.
وی می‌گوید: جالب اینکه کرونا که آمد به حلزونِ الکترونیکی کردن خدمات، موتور جت وصل کرد و برای برخط کردن خدمات، ادارات را به خط کرد و اکنون پس از یکسال آغاز شرایط شیوع کرونا، بسیاری از خدمات الکترونیکی و مجازی شده و لذا به‌سرعت فرصت‌های شغلی جدید در این خصوص ایجاد و درخواست شده است.
افزایش قابل توجه بیکاری‌های اجباری و مقطعی در سال جاری
استاد اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی آذربایجان شرقی نیز در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه بازار کار امسال دستخوش تغییرات ناخواسته‌ای بود که شرایط کرونایی به آن تحمیل کرده است، می‌گوید: تهدیدات ناشی از کرونا، بسیاری از مشاغل به ویژه کارگران دستمزد را مجبور به بیکاری اجباری کرد، از سوی دیگر برخی از مشاغل به تبع کرونا تعطیل و یا نیمه تعطیل شده و این امر باعث شد تا بخشی از نیروی کار ما به صورت ناخواسته بیکار شود.
محمد کلامی ادامه می‌دهد: امسال بیشتر شغلی که ایجاد شد، معطوف به کسب و کارهای اینترنتی بود که با گسترش کرونا ویروس، مشاغل اینترنتی رونق یافت.
وی با بیان اینکه میزان بیکاری‌های اجباری و مقطعی در سال جاری افزایش قابل توجهی داشته است، می‌افزاید: برخی از مشاغل همانند رستوران‌ها، تالارها، صنعت توریسم و مشاغل مرتبط با این نوع کسب و کارها چندین ماه در تعطیلی به سر برده و یا نیمه تعطیل بودند که به تبع آن نیروی کار این مشاغل نیز شغل خود را از دست دادند.
اگر نرخ بیکاری به تفکیک اعلام شود، قطعا افزایشی است
وی با بیان اینکه آمار بیکاری استان که از سوی مرکز آمار ارائه شده به صورت کلی است، خاطرنشان می‌کند: در صورتی‌که اگر به تفکیک مدارک تحصیلی نیز میزان بیکاری حساب شود، قطعا امسال بیکاری در بین افراد تحصیل کرده بالا تر رفته است، چراکه این افراد کارهای پشت میز نشینی را ترجیح داده و اقتصاد ما توان ایجاد فرصت شغلی متناسب با رشته تحصیلی هر فرد را ندارد.
کلامی می‌افزاید: البته امسال به دلیل افزایش نرخ ارز و محدود شدن واردات، صادرات رونق نسبی پیدا کرده و همین امر منجر به افزایش تولید شده و شرایط برای مشاغل کارگری فراهم شد. باتوجه به اینکه امسال شرایط برای مشاغل کارگری مناسب‌تر بود، کارگران بیشتری جذب واحدها شده و همین موضوع باعث شده که روند بیکاری کلی کاهش پیدا کند.
بیکاری فارغ التحصیلان در لیست آمار بیکاری ثبت نشده است
این کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه همچنین امسال به دلیل شرایط کرونایی و مسائل بهداشتی جستجو برای مشاغل کاهش یافته است، می‌گوید: بیکار به کسی گفته می‌شود که در جستجوی کار بوده و حاضر است با دستمزدهای موجود کار کند، اما به دلیل شرایط کرونایی، جوانان بعد از فارغ التحصیلی به بازار کار مراجعه نکرده و در لیست آمار بیکاری ثبت نشده‌اند.
وی اضافه می‌کند: یکی دیگر از عواملی که آمار بیکاری را در استان ما نسبت به سال‌های قبل مناسب‌تر کرده، این است که در کنار اینکه میزان جستجو به کار کاهش یافته، بیکاری افراد تحصیل کرده نیز افزایش یافته و به دلیل ملاحظات بهداشتی، جوانان امسال بعد از فارغ‌التحصیلی به جستجوی کار نرفتند.
وی تاکید می‌کند: در استان ما امسال مشکلی تحت عنوان بحران کاری بیشتر به چشم می‌خورد؛ دانشگاه‌های ما نیز بدون حساب و کتاب در مقاطع بالا دانشجو پذیرش می‌کنند و همین امر باعث شده روز به روز کار ایجاد کردن برای این افراد سخت‌تر شده و توقعات آنها بالا رود.
آمار دقیقی در ارتباط با بیکار شدن کارگران غیررسمی و موقتی وجود ندارد
نائب رئیس کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار آذربایجان شرقی نیز در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار می‌کند: به دلیل فقدان اطلاعات آماری دقیق و ضعف‌های آشکار سامانه‌های روابط کار، داده‌های دقیقی در ارتباط با میزان بیکاری کارگران غیررسمی و قرارداد موقت در زمان تعطیلی کرونا وجود ندارد و قابل تخمین نیست که چه تعداد کارگر روزمزد، قرارداد موقت یا حجمی در دوره کرونا با تعطیلی واحد شغل خود را از دست داده‌اند؛ این درحالیست که در بسیاری از موارد، حتی قراردادهای شغلی کارگرانِ واجد قرارداد نیز به دلیل تخلفات برخی کارفرمایان ثبت نمی‌شود.
حبیب صادق زاده تبریزی ادامه می‌دهد: سامانه جامع روابط کار که در سال‌های اخیر با هدف ثبت و ساماندهی قراردادهای کار به عرصه روابط کار وارد شده است، ظاهراً نتوانسته کارفرمایان را به خصوص در کارگاه‌های کوچک و متوسط متقاعد کند که ثبت قراردادهای شغلی کارگران و همچنین دادن یک نسخه از قرارداد به خود کارگر، یک «الزام» است.
وی می‌گوید: با این حساب، نه داده‌های دقیق در ارتباط با بیکاری کارگران در دست است و نه قرار است از کارگران بیکار شده حمایت‌های مکفی از سوی دولت انجام گیرد؛ همچنین الزامی به پرداخت دستمزد کارگران در دوران بیکاری غیرارادی کارگران وجود ندارد.
وی می‌افزاید: در نتیجه بیشترین آسیب کرونا و تعطیلی‌های ناشی از کرونا، بر دوش کارگران زحمت کش افتاده است؛ کارگرانی که حتی اگر کارگاه‌ها هم برقرار باشد و سر کار بروند، در بهترین حالت دستمزد دو میلیون و ۵۰۰ هزار تومانی آنها کفاف یک هفته زندگی با این تورم افسار گسیخته را نمی‌دهد؛ کارگرانی که ترجیح می‌دهند خطرِ غیرقطعی ابتلا به کرونا را به جان بخرند، اما با خطرِ قطعیِ بیکاری و بی‌پولی مواجه نشوند.
صادق زاده تبریزی متدکز می‌شود: در بررسی مشاغل مشمول تعطیلی، یک نکته برجسته وجود دارد و بیشتر کارگاه‌های مشمول تعطیلی، از جمله کارگاه‌های کوچک و خرد هستند که معمولاً نظارت بازرسان کار در آنها قوی نیست. در بسیاری از این مشاغل، کارگران فاقد بیمه و قرارداد شغلی بوده و به صورت روزمزدی کار می‌کنند؛ در بهترین حالت، کارگران شاغل در این کارگاه‌ها، قرارداد موقت یک یا چند ماهه دارند و در نتیجه از پایین‌ترین سطح امنیت شغلی برخوردارند.
بازار کار تحت تاثیر کرونا ویروس قرار گرفت
وی‌با اشاره به تحولات بازار کار در سال جاری، اظهار می‌کند: شیوع ویروس کرونا از انتهای سال ۹۸ و تداوم آن در سال ۹۹، تحول عظیمی در سبک زندگی تمامی افراد جامعه به وجود آورد که یکی از مهمگترین بخش‌هایی که تحت ثاثیر خود قرار داد، بازار کار بود.
وی می‌گوید: شیوع ویروس کرونا ضربه سختی در این شرایط ویژه اقتصادی و تورم افسار گسیخته بر کارگران وارد کرده و باعث شد کارگران شغل خود را به راحتی و به بهانه کرونا از دست بدهند. در واقع بخش زیادی از کل بهبودی که در این چند سال اخیر در بازار کار رقم خورده بود، از بین رفته است.
این فعال حوزه کار خاطرنشان می‌کند: بر اساس گزارش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، مصرف خانوارهای شهری و روستایی در سال ۱۳۹۸ در پایین‌ترین سطح در طول ۱۵ سال گذشته بوده و شیوع کرونا زندگی را دشوارتر کرده است.
وی با بیان اینکه کرونا علاوه بر تاثیر در بازار کار، موجب نگرانی نسبت به آینده اقتصاد کشور نیز شده است، می‌گوید: از عمده اثرات کرونا بر بازار کار می‌توان به تعطیلی بنگاه‌ها و رشد روزافزون بیکاری اشاره کرد؛ در کل شیوع ویروس کرونا موجب متحول شدن چرخه اقتصادی و خارج شدن از حالت عادی شده است.
وی با اشاره به دیگر تاثیرات کرونا ویروس در بازار کار، خاطرنشان می‌کند: شیوع کرونا نیز طی یک سال اخیر موجب شد که زندگی کارگران با چالش‌های جدیدی مواجه شود و از سویی پیدا کردن کار در اوج همه‌گیری کرونا، بسیار سخت بود؛ همچنین باید توجه داشت که حفظ سلامتی شخص کارگر و خانواده وی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
نائب رئیس کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار آذربایجان شرقی می‌گوید: متاسفانه امسال به دلیل شیوع کرونا، شاهد رشد روزافزون آمار بیکاری ناشی از تعطیلی و کاهش سطح فعالیت بنگاه‌های اقتصادی هستیم که منجر به تعدیل نیرو و کاهش تقاضای کار شده است.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا فقط پرداخت تسهیلات کرونایی برای افرادی که متضرر شده‌اند، می‌تواند درمان درد آنها باشد؟ اظهار می‌کند: با توجه به گذشت یک سال از بروز پاندمی کرونا در کشور و وخامت اوضاع اقتصادی نیروهای کار، ظرفیت‌های قانونی بسیاری برای حمایت از کارگران در قانون کار و تامین اجتماعی وجود دارد که می‌تواند توسط دولت و نهادهای حمایتی و بیمه‌های اجتماعی دیگر به کار گرفته شود، تا در زمان اعلام محدودیت‌های موقت و دائم کرونایی، به داد کارگران برسد.
وی می‌افزاید: پرداخت تسهیلات کرونایی برای افراد متضر بسیار موثر است، ولی کافی نیست و باید ضمن استمرار و تداوم تسهیلات کرونایی، دولت نیز اقدامات حمایتی خود را نظیر تامین مالی واحدهای صنفی و تولیدی از طریق بانک مرکزی اقدام‌کند.
صادق زاده تبریزی اظهار می‌کند: مصوبه اخیر حمایتی مجلس از کارگران در شرایط کرونایی جای تقدیر دارد که جرائم بیمه کارفرمایان را به شرط حفظ نیروی انسانی خود، حداقل به مدت یک سال مورد بخشودگی قرار دادند.
وی با بیان اینکه جمعیت فعال استان که شامل افراد جستجوی کار و شاغلان است، امسال با شیوع کرونا، کاهش یافته است، می‌گوید: گروهی از شاغلان که گروه عمده‌ای هم هستند، از مشاغلی که عایدی مالی چندانی برایشان نداشته است و چندان با کیفیت نبوده است، ترک کار کرده و دیگر تقاضای کار نکرده‌اند.
وی می‌افزاید: گروه دیگر نیز افرادی هستند که به دلیل ملاحظات بهداشتی فعلاً از بازار کار خارج شده‌اند.
این فعال حوزه کار متذکر می‌شود: در مجموع اگر روند را آسیب شناسی کنیم، حقوق‌های کم و ناکافی در این شرایط اقتصادی موجب عدم ترغیب و دلسردی دانشجویان فارغ التحصیل و ماهر به بازار کار شده است، بنابراین جمعیت فعال استان رو به کاهش است.
انتهای پیام
منبع:ایسنا