راهی برای سلامت روان خانواده‌های معتادان

به گزارش ایسنا، متأسفانه بسیاری از خانواده‌ها چه به صورت مستقیم و چه غیرمستقیم تحت تأثیر پدیده اعتیاد هستند و اعتیاد پدر خانواده، یکی از آسیب‌های اجتماعی مهم به شمار می‌آید که موجب از هم‌گسیختگی خانواده فرد مبتلا می‌شود. سو مصرف مواد و عواقب ناخوشایند آن یکی از مشکلات مهم سلامت روان در دنیای امروز است. این اختلالات با بسیاری از مشکلات جدی پزشکی، روان‌پزشکی خانوادگی، شغلی، قانونی، معنوی و اخلاقی رابطه دارد. مصرف مواد نه تنها باعث درد و رنج فرد مصرف‌کننده می‌شود بلکه آسیب فراوانی بر خانواده و جامعه تحمیل می‌کند.

در پژوهشی که مریم مشاوری، کارشناس ارشد روان‌شناسی بالینی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی‌شهر و زهره لطیفی، دکتری روان‌شناسی از دانشگاه پیام نور انجام داده‌اند آمده است: «روایت درمانی یکی از روش‌های درمانی مبتنی بر گزارش وقایع و روایت داستانی از زندگی فرد است. هر فردی تمایل دارد تا زندگی خود را مثل داستانی که ابتدا و انتهایی دارد روایت کند. بر اساس روایت و حکایتی که از خود بیان می‌کند نسبت به احساسات و کلیت زندگی‌اش آگاه می‌شود و تجربیات جدیدی کسب می‌کند.»

در بخش دیگری از این مطالعه اعلام شده است: «روایت درمانی روشی است که افراد رویدادهای زندگی خود را در قالب روایت می‌ریزند و با نگاهی تازه به آن روایت جدیدی می‌سازند. بر اساس استعاره روایت، انسان بر حسب وضعیت زیستی، موقعیت تاریخی، نسبت اجتماعی و همانند آن قابل تعریف و شناسایی نیست، بلکه هر کس بر حسب نوع روایت و حکایتی که از خویش می‌نویسد معنا می‌شود. بنا بر اهمیت و جایگاه زنان در جامعه و بالاخص زنان دارای همسر معتاد در خانواده، نیاز به یک مداخله اثرگذار برای بهبود قدرت مقابله این گروه، بر استرس و بهبود سطح اضطراب فراگیر آنان ضروری به نظر می‌رسد. از آن‌جا که در رویکرد روایت درمانی، که رویکردی نسبتاً ساده و قابل‌فهم برای عموم افراد است و به شکل داستان و روایت ساخته شده توسط هر فرد بیان می‌شود و در آن رنج روانی به عنوان مسئله‌ای دیده می‌شود که از طریق ساختاربندی روایتی به وجود می‌آید و قابل تغییر است؛ و با توجه به آنکه بازپروری مهارت‌ها، باورها، ارزش‌ها و توانایی در طی این درمان به افراد کمک می‌کند تا اثرات مشکلات همسر معتادشان را در زندگی کاهش دهند؛ به نظر می‌رسد کاربرد و آموزش این رویکرد بر راهبردهایی که افراد در مقابل شرایط استرس‌زا استفاده می‌کنند و در نهایت سطح اضطراب فراگیر ایشان مؤثر باشد.»

این پژوهش از نوع پژوهش‌های نیمه آزمایشی با دو گروه (آزمایشی و گواه) و سه مرحله‌ای (پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری) است. جامعه آماری این پژوهش شامل زنان دارای همسر معتاد به مواد افیونی و صنعتی تحت درمان در کلینیک‌های شهرستان نجف‌آباد در نیمه اول سال ۱۳۹۶ بود.

در پژوهش حاضر، ۳۰ نفر از افرادی که تمایل به شرکت در طرح پژوهش را داشتند، به عنوان نمونه و به صورت هدفمند انتخاب کرده و مبتنی بر ملاک‌های ورودی و خروج و با استفاده از گمارش تصادفی در دو گروه ۱۵ نفری آزمایشی و گواه قرار گرفتند. پس از هماهنگی با کلینیک‌های ترک اعتیاد شهرستان نجف‌آباد طی فراخوانی از زنانی که دارای همسر معتاد به مواد افیونی یا صنعتی هستند و همسران آنان به منظور دریافت خدمات روانشناختی به این کلینیک‌ها مراجعه کرده‌اند، دعوت به عمل آمد تا در صورت تمایل به شرکت در طرح پژوهشی به دفتر مشاور کلینیک‌های معرفی شده مراجعه کنند.

در این پژوهش آمده است: «میانگین سنی گروه آزمایش برابر با ۳۵.۳۳ سال با انحراف ۴.۴۹ سال و میانگین سنی گروه گواه برابر با ۳۵.۸۰ سال با انحراف استاندارد ۳.۹۰ سال بود. هم‌چنین ۶۰ درصد از اعضای نمونه دارای تحصیلات دیپلم، ۲۶.۷ درصد تحصیلات کاردانی و ۱۳.۳ درصد تحصیلات دانشگاهی کارشناسی داشتند. ۱۳.۳ درصد از افراد فرزندی نداشتند، ۵۰ درصد دارای یک فرزند، ۳۳.۳ درصد دارای دو فرزند و نهایتاً ۳.۳ درصد از همسران دارای سه فرزند بودند.»

مشاوری و لطیفی در این تحقیق می‌گویند: «نتایج نشان داد که روایت‌درمانی بر اضطراب فراگیر و مهارت‌های مقابله با استرس همسران معتادان تحت درمان کلینیک‌های ترک اعتیاد تأثیر داشته و منجر به بهبود اضطراب فراگیر همسران معتادان و بالا رفتن مهارت راهبرد مسئله‌مدار و کمترشدن میانگین راهبرد هیجان مدار شده است. در تبیین این یافته‌ها مبنی بر چگونگی تأثیر روایت‌درمانی بر اضطراب فراگیر همسران معتادان بیان کرد که احتمالاً محتوای آموزشی جلسات کارگاه شامل سوق دادن توجه افراد به باورهای ناکارآمد خود و تغییر آن‌ها به سمت باورهای سازنده، برونی کردن علت مشکل و احساس توانمندی برای مقابله، بررسی مشکل از زوایای مختلف و در نتیجه، تفسیر مجدد و تألیفی دوباره برای روایت داستان زندگی که از اهداف و تکنیک‌های روایت درمانی است توانسته کمک‌کننده باشد، بر همین اساس افراد با کمک روایت‌درمانی احتمالاً توانسته‌اند تا حدی دیدگاهی تازه به واقعیات پیدا کنند و این امر خود، موجب کاهش افکار و نگرش‌های ناسالم نسبت به خود و محیط پیرامون شده، و موجبات روابط بین‌فردی موثرتری را فراهم کرده است.»

این پژوهش در جلد ۱۲ شماره ۴۸ فصلنامه علمی و پژوهشی اعتیاد پژوهی دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر ریاست جمهوری به چاپ رسیده است.

انتهای پیام