ایران از نظر وضعیت بهداشت محیط، چه وضعیتی دارد؟

به گزارش ایسنا، در سند چشم‌انداز افق ۱۴۰۴، یکی از ویژگی‌هایی که برای جامعه ایرانی ترسیم شده، بهره‌مندی آحاد مختلف جامعه از محیط‌زیست مطلوب است. همچنین در سیاست‌های کلی سلامت که توسط رهبر انقلاب ابلاغ شده است، کاهش مخاطرات و آلودگی‌های تهدیدکننده سلامت مبتنی بر شواهد معتبر علمی و ارتقا شاخص‌های سلامت برای دستیابی به جایگاه اول منطقه آسیای جنوب غربی مورد تاکید قرار گرفته است.

یکی از جامع‌ترین ابزارهایی به منظور اندازه‌گیری کمی عملکرد محیط‌زیست کشورها از آن استفاده می‌شود؛ «شاخص عملکرد محیط‌زیست» یا EPI است. این شاخص به طور متناوب به صورت گزارش‌هایی و به طور مشترک توسط مراکز تحقیقاتی مجمع جهانی اقتصاد، کمیسیون اروپا و دانشگاه‌های Yale و کلمبیا در ایالات متحده تدوین و منتشر می‌شود. با استفاده از این ابزار، کشورها بر اساس شاخص‌های متعدد عملکردی در دو حوزه بهداشت محیط و توان زیستی اکوسیستم امتیازدهی و رتبه‌بندی می‌شوند.

پژوهشگران محیط‌زیست با استفاده از آخرین گزارش EPI در سال ۲۰۱۸، عملکرد ایران را بر اساس هر یک از شاخص‌های حوزه بهداشت محیط بررسی کردند. همچنین جایگاه کشور و روند تغییرات آن را نیز مورد ارزیابی قرار دادند.

در این مطالعه عملکرد حوزه بهداشت محیط کشور در مقایسه با سایر کشورهای «سند چشم‌اندازی جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴» شامل کشورهای افغانستان، ارمنستان، آذربایجان، بحرین، گرجستان، ایران، عراق، اردن، قزاقستان، کویت، قرقیزستان، لبنان، عمان، پاکستان، قطر، عربستان سعودی، مصر، سوریه، تاجیکستان، ترکیه، ترکمنستان، امارات متحده عربی، ازبکستان، یمن و فلسطین اشغالی، با استفاده از شاخص EPI بررسی شد. با توجه به اینکه در EPI سال ۲۰۱۸ اطلاعاتی در خصوص کشورهای سوریه و یمن گزارش نشده، این دو کشور از مطالعه حذف شدند.

معیار EPI دارای ۲۴ شاخص است که در ۱۰ حیطه طبقه‌بندی می‌شود. این ۱۰ حیطه نیز در دو حوزه کلی تحت عناوین بهداشت محیط و توان زیستی اکوسیستم خلاصه می‌شوند. در این مطالعه شاخص‌های کیفیت هوا، آب و بهسازی، فلزات سنگین و منابع آب (تصفیه آب)؛ ارزیابی شد.

نتایج این مطالعه نشان داد که در حیطه کیفیت هوا، کشور ایران در سال ۲۰۱۵ در رتبه هفتم قرار گرفته است. به طوری که از لحاظ شاخص‌های سوخت‌های جامد خانگی، مواجهه با ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون (PM2.5) و تخطی مقادیر PM2.5 از مقادیر رهنمودی سازمان جهانی بهداشت، به ترتیب در رتبه‌های ششم، هشتم و نهم در میان کشورهای سند چشم‌انداز در افق ۱۴۰۴ قرار گرفته است.

همچنین در این بررسی مشخص شد که در حیطه آب و بهسازی، ایران در سال ۲۰۰۵ با داشتن امتیاز ۵۴.۴ در رتبه دهم قرار داشته. ایران در سال ۲۰۱۶ با وجود رشد ۷.۹۸ درصدی به امتیاز ۵۸.۷۴ رسیده ولی جایگاه آن به رتبه پانزدهم نزول پیدا کرده است.

بررسی شاخص مواجهه با سرب در سال ۲۰۰۵ نشان داد که کشور ایران در رتبه ۲۱ قرار داشته و اگرچه این شاخص در سال ۲۰۱۶ رشد ۱۰۰ درصدی داشته است و این میزان رشد در مقایسه با میانگین رشد دیگر کشورها بسیار مطلوب بوده است؛ با این حال تنها منجر به ارتقا یک رتبه شده است و ایران یه جایگاه بیستم رسیده است.

بررسی شاخص تصفیه آب حاکی از آن بود که در سال ۲۰۱۶ ایران در بین ۲۳ کشور سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ در جایگاه نوزدهم قرار دارد. همچنین این کشور در بین کل کشورهای جهان در رتبه ۹ قرار دارد که جایگاه مناسبی برای کشور نیست.

نتایج کلی بررسی حوزه بهداشت محیط نشان می‌دهد که ایران در این حوزه در رتبه نسبتا خوب ششم قرار دارد. درصد تغییرات امتیاز بهداشت محیط ایران از حدود ۱۰ سال گذشته تا کنون، هشت درصد بوده است.

به گفته پژوهشگران مطالعه؛ این نتایج نشان داد در تعدادی از شاخص‌ها ارقام ارائه شده برای کشور ما با واقعیت جامعه در همان بازه زمانی هم‌خوانی چندانی ندارد؛ لذا ارائه داده‌ای معتبر توسط سازمان‌های مسئول در کشور می‌تواند به اصلاح شاخص‌ها در گزارش‌های بین‌المللی در آینده کمک شایانی کند.

در انجام این مطالعه منصور شمسی‌پور، هما کاشانی، مسعود یونسیان، کاظم ندافی، محمدصادق حسنوند و مهدی هادی؛ پژوهشگران پژوهشکده محیط‌زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران به همراه رضا سعیدی پژوهشگر دانشکده بهداشت و ایمنی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، مشارکت داشتند.

یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «بررسی وضعیت بهداشت محیط کشور ایران بر اساس گزارش شاخص عملکرد محیط زیست در سال ۲۰۱۸ میلادی» در مجله سلامت و محیط زیست منتشر شده است.

انتهای پیام

منبع: ایسنا