خواندنی‌ها و دیدنی‌های طبیعت

حالا که کرونا در ایران همچون دیگر مناطق جهان مانعی شده برای بیرون رفتن از خانه و اجازه نمی دهد در روز طبیعت به گردش و تفریح رویم و از آنجا که جمله «کرونا انتقام طبیعت از انسان است» را این روزها زیاد می‌شنویم، شاید بهترین کار در روز طبیعت امسال خواندن کتاب‌ها و دیدن فیلم‌ها و مستندهایی باشد که دانش ما درباره محیط زیست و طبیعت را افزایش و نگرش و رفتار ما  نسبت به آن را تغییر دهد.

در گفت‌وگو با دو فعال محیط زیست و یک مستند ساز، چند کتاب، فیلم و مستند را درباره محیط زیست معرفی می‌کنیم.

محمد صادق دهقانی، سازنده مستند تالان که فیلمی درباره بحران کم‌آبی است و به سفارش سازمان مردم‌نهاد جمعیت ناجیان آب مشهد ساخته شده، با بیان اینکه «برای نخستین‌بار همانند سال‌های گذشته در روز طبیعت از زیبایی‌هایش لذت نخواهیم برد و شاید بهترین کار این باشد که ببینیم در سالیان گذشته با این میزبان مهربان چه کرده‌ایم»، دو مستند و یک فیلم سینمایی در حوزه محیط زیست را معرفی می‌کند که در ادامه می‌خوانید.

قانون جنگل: مستند قانون جنگل به کارگردانی مختار نامدار، طاهره را در تلاش برای مبارزه با کسانی که درختان جنگل روستای پدری‌اش را قطع می‌کنند به تصویر می‌کشد. او در طول فیلم سعی دارد تا از مسیر قانونی و با مراجعه به ارگان‌های دولتی، از قطع درختان توسط مردم بومی جلوگیری کند، اما او نه قدرت مبارزه با سرشاخه های اصلی را دارد و نه حتی می‌تواند مردم محلی را متقاعد کند. چگونه می‌توان کسی را راضی کرد که از معیشتش بگذرد تا درختی برای آیندگان بماند؟

«قانون جنگل» بیش از آن که انگیزشی ایجاد کند، پرده از حقیقتی برمی‌دارد که شاید معضل بزرگ محیط زیست ایران است. هرچقدر دغدغه‌مند باشی، به تنهایی راه به جایی نخواهی برد. دغدغه‌های فردی باید تبدیل به خواست جمعی شوند.

به کجا می‌رویم: این مستند به کارگردانی رضامجلسی، انتخاب خوبی است برای این که بدانیم تنها زباله‌هایی که در ساحل دریا رها می‌کنیم، نشان عقب ماندگی فرهنگی ما نیست. این فیلم به دریای بزرگ پسماندهای گیلان که همانند یک دمل چرکین در میان جنگل‌های سرسبز قرار دارد، می‌پردازد. این روایت نشان می‌دهد که چگونه سم کشنده‌ زباله‌های تفکیک نشده‌ ما هر روز به خودمان باز می‌گردد و از آن خبری نداریم.

زن مبارز: فیلم سینمایی زن مبارز به کارگردانی بندیکت ارلینگسون، روایت فیلمی خلاقانه است که لحظه‌ای مخاطب را رها نمی‌کند. هالا زنی در آستانه ۵۰ سالگی یک رهبر ارکستر است که محبوبیت زیادی بین مردم دارد، اما در بیرون از شهر و معمولا در شب هنگام، او تبدیل به زنی شده که دکل‌های برق را نشانه می‌گیرد و یکی‌یکی آن‌ها را می‌اندازد تا با این فعالیت‌ خرابکارانه‌اش، مانع از عقد قرارداد دولت با یک سرمایه‌گذار چینی شود که قرار است در آنجا کارخانه ساخت آلومینیوم راه بیندازند و طبیعت بکر ایسلند را به مخاطره بیفکند.

ایمان سهرابی، فعال محیط زیست در انجمن مردم نهاد آرتوان است. پیشنهادات او را در ادامه می‌خوانید.

دایره‌المعارف آفرینش: موسسه‌ای به نام  اسمیتسونین که موزه تاریخ طبیعی است در آمریکا قرار دارد و کارش در حوزه طبیعت و محیط‌زیست است. این موسسه کتابی با عنوان دایره المعارف آفرینش یا طبیعت دارد. در ایران انتشارات سایان که معروف به چاپ کتاب‌های دایره‌المعارف است، آن را چاپ کرده. این دایره‌المعارف ۶۰۰صفحه‌ای، مصور، رنگی و با کاغذ گلاسه است. همچنین چاپ شکیلی دارد و دارای تقسیم بندی‌های مختلف درباره سنگ‌ها، حیوانات، جانداران و… است.

شناخت محیط زیست: موسسه‌ای به نام انتشارات آیکون مجموعه کتاب‌هایی برای مبتدیان، چاپ می‌کند که به تازگی اسم مجموعه کتاب‌ها را از «برای مبتدیان» به «معرفی» تغییر داده است. این موسسه کتابی به نام  شناخت محیط‌زیست دارد که انتشارات شیرازه آن را ترجمه کرده و اسم  سری مجموعه را قدم اول گذاشته است. این کتاب‌ها در موضوعات مختلف از جمله کوانتوم، فیزیک و…  منتشر شده و یک جلد آن درباره شناخت محیط زیست است. ویژگی این کتاب‌ها این است که کم حجم، ارزان، خواندنی و مصورِ سیاه و سفید هستند.

توحید مفضل: این کتاب از جمله یادگارهای معنوی حضرت امام صادق (ع) است که در آن از شگفتی‌های آفرینش سخن گفته شده است. یکی از شاگردان امام صادق در مناظره‌ای درباره مسائل طبیعت و آفرینش نمی‌تواند به خوبی پاسخ دهد. او نزد امام صادق می‌رود و از ایشان تقاضای کمک می‌کند. امام صادق طی جلساتی برای این شاگرد کلاس می‌گذارد  و از شگفتی‌های آفرینش و… سخن می‌گوید. می‌توان گفت این کتاب نگاه امام صادق به طبیعت است. ترجمه‌های زیادی از این کتاب شده است.  از آن جا که مخاطب امام در این گفتار توحیدی یکی از شاگردانش به ‌نام مفضل بوده، این اثر معنوی به توحید مفضل شهرت یافته است. گویا همه نسخ قدیمی این کتاب در ایران و در کتابخانه آستان قدس نگهداری می‌شود. همچنین  قدیمی‌ترین نسخه این کتاب در کتابخانه‌ آقای گلپایگانی در قم است.

محله چینی‌ها: این فیلم از آثار کلاسیک سینما و به کارگردانی  رومن پولانسکی، محصول سال ۱۹۷۴ است.  این فیلم داستان عاشقانه و درام دارد، اما پس زمینه این  داستان مربوط به محیط زیست است که در سال ۱۹۰۰، شهرلس‌آنجلس که شهری صحرایی است دچار بحران و کمبود آب می‌شود و شهردار این شهر تصمیم دارد سدی بر روی رودی بسازد و از طریق آن برای شهر آب تدارک ببیند و مابقی داستان که بسیار دیدنی است. این فیلم جزء شاهکارهای سینما است.

آواتار: این فیلم علمی و تخیلی به نویسندگی و کارگردانی جیمز کامرون است. این فیلم درباره دیالکتیک بین انسان و طبیعت است؛ انسان موجودات یک سیاره ناشناخته را کشف می‌کند و می‌خواهد از آنجا سنگی را بیرون بکشد. نوع تعامل  انسان با موجودات آنجا  و برخوردش یکسری  جریاناتی را رقم می‌زند. این فیلم محصول سال  ۲۰۰۹ است.

بین‌ستاره‌ای: این فیلم به کارگردانی کریستوفر نولان است.  این فیلم در دوره‌ای اتفاق می‌افتد که محصولات کشاورزی زمین به علت بادزدگی نابود می‌شوند و انسان‌ها تصمیم می‌گیرند در فضای دیگری زندگی کنند.این فیلم ممکن است خیلی مستقیم به محیط زیست مربوط نباشد اما بی‌ربط هم نیست. در این فیلم بحث زمان، محیط زیست و … مطرح می‌شود.

یک ساعت از یک عمر: این مستند رخشان بنی اعتماد  درباره اسکندر فیروز، پدر محیط زیست ایران است که سال گذشته فوت کرد. او اولین موسس سازمان حفاظت محیط زیست در ایران بوده است.  این مستند  در سال ۱۳۹۳ ساخته شده است.

همه درختان من: این مستند درباره مادر محیط زیست  ایران، مَه‌لَقا مَلّاح است. او که اکنون در قید حیات است، ۱۰۲سال سن دارد و ساکن تهران است. این مستند هم  به کارگردانی رخشان بنی‌اعتماد ساخته شده است. مه‌لقا ملاح جمعیت زنان را برای حفظ  محیط زیست تشکیل داده و اولین سازمان غیردولتی محیط زیستی را در ایران تاسیس کرده است.

زمین چگونه ما را می‌سازد؟: این مستند خارجی ارتباط بین زمین‌شناسی، جغرافیا و آب‌وهوا را با تاریخ زندگی انسان نشان می‌دهد؛ مثلا به چگونگی تقسیم‌بندی کشورها، جوامع، حکومت‌ها و تاثیری که آب و هوا و طبیعت روی زندگی انسان گذاشته می‌پردازد و جزء مستندهای دسته اول جهان است.

 صنوبر: می‌توان گفت ما تقریبا مجله محیط زیستی نداریم اما از سال ۹۶ فصلنامه‌ای به نام  صنوبر به مدیر مسئولی  مانیا شفاهی منتشر می‌شود که مختص محیط زیست است. در تهیه این مجله از کاغذ خاصی  استفاده می‌شود که برای آن درخت‌ها قطع نمی‌شوند. ۹ شماره از این فصلنامه تاکنون منتشر شده است. آخرین شماره آن زمستان سال گذشته  و درباره کودک، طبیعت و محیط زیست بوده است.

علی کشمیری، فعال محیط زیست نیز یک کتاب و یک مستند را به ما معرفی کرده است که در ادامه می‌آید.

جعبه ابزار سبز: این کتاب آموزش اصول محیط زیست به بیان ساده است و از طریق آن یاد می‌گیریم که درخانه، محیط‌کار،گردش‌ها، خرید و… سبز زندگی کنیم. موضوع این کتاب پایداری (سبز بودن) است و یک ترکیب و تاثیر متقابلِ عدالت اجتماعی، سلامت محیط زیستی و شادابی اقتصادی را نشان می‌دهد. این کتاب به علاقه رو به رشد در زمینه مصرف پایدار پاسخ می‌دهد، به مسائل ضروری جهانی اشاره می‌کند و درباره ضرورت کنشگری بحث می‌کند.

مترجمان این کتاب مهدی کلاهی، عاطفه صارمی، امین رحمت‌علی خزاعی، هاله روحی و احسان محبوب هستند.

 در قلمرو تندوره: این مستند پارک ملی تندوره در خراسان رضوی را به تصویر می‌کشد.  این مستند زندگی پلنگ، حیات وحش و طبیعت را  در ۲۸ دقیقه نشان می‌دهد. امیررضا چهاراهی این مستند را کارگردانی کرده است.

انتهای پیام

منبع:ایسنا